Studia Islandica - 01.06.1986, Blaðsíða 65

63
ann úr því, sem aðrir hafa gjört, og ætla þannig að þvo sig
í annarra saurindum.“29
Torfhildur og Jón leituðust við að tvinna saman skemmt-
un og siðbót í verkum sínum. Bæði vildu fella í eitt tilfinn-
ingasamt lífsviðhorf og kristilega hugmyndafræði en mis-
tókst - hvoru á sinn hátt.
Fyrsta skáldsaga Jóns kom út árið 1872 og nefndist
Mannamunur. Auk hennar komu út sögurnar Vinirnir og
Skin eftir skúr á meðan hann lifði. Til eru að auki fjórar
aðrar skáldsögur eftir hann, þar af tvær ritaðar á dönsku.
Jón Mýrdal dvaldist um tveggja ára skeið í Danmörku,
árin 1854-56, og leikur lítill vafi á að vistin þar hefur mótað
hann sem rithöfund. Þar hefur hann að líkindum kynnst
þeim almúga- og reyfarabókmenntum, sem skutu rótum í
Evrópu á 18du öld. íslendingar kynntust þeim fyrst í
dönskum og þýskum útgáfum en tóku að þýða þær á s. hl.
19du aldar. Margar þeirra birtust síðan sem neðanmálssög-
ur í íslenskum blöðum og tímaritum. Mannamunur, sem
hér verður gerð að umtalsefni, er hins vegar fyrsta íslenska
skáldverkið, þar sem áhrif þeirra koma á beinan hátt fram.
Sagan er að því leyti brautryðjandaverk: fyrsta íslenska
„afþreyingarsagan“, þótt hún sé skrifuð undir miklum á-
hrifum frá Pilti og stúlku.
Mannamun er ekki skipt niður í kafla af höfundar hálfu
en deila má sögunni niður í þrjá meginþætti sé tillit tekið til
afstöðu elskendanna: upphafleg eining—> aðskilnaðar-
ástand—> endurborin eining. Frásagnarformið er, líkt og í
Pilti og stúlku, útópískt, þótt hin mýþísku snið séu öllu ó-
ljósari. Hér á eftir verður gerð grein fyrir hverjum þætti
fyrir sig:
1. í upphafi sögu eru helstu persónur leiddar fram á
sjónarsvið og aðstæður þeirra kynntar. Lýst er byggðarlagi
á austanverðu landinu líkt og í Pilti og stúlku en sviðið síð-
an bundið við þrjá bæi og heimilisfólkið þar. Á prestssetr-
inu Hofi býr Ólafur hjá fóstra sínum, Bjarna presti. Undir
lok sögunnar kemur í ljós að þeir eru í raun feðgar. Bjarni