Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 17

17
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
1. tafla. Fjöldi veiddra lirfa og bjallna eftir veiðidögum og sýnatökusvæðum sumarið
2005. – The number of caught larvae and adults classified according to capture dates
and habitats.
Niðurstöður
Tegundin fannst einungis á tveimur
sýnatökusvæðum af þeim sjö sem
athuguð voru. Bjöllur og lirfur
fundust í ræktaða garðinum en
einungis lirfur á hverasvæðinu.
Fullorðnar bjöllur náðust yfir allt
söfnunartímabilið og var mestur
fjöldi þeirra í seinustu sýnatökunni
í september (1. tafla). Í garðinum
fundust lirfur í júní, júlí og ágúst
en á hverasvæðinu aðeins í júní.
Mest veiddist af lirfum fyrri hluta
ágúst (1. tafla) en níu af þeim tíu
sem þá veiddust voru litlar, eða í
stærðarflokknum 0,5 til 0,9 cm. Sú
eina sem var utan þess stærðarflokks
var 3,0 cm að lengd (3. mynd).
Umræða
Niðurstöður benda til þess að
bjöllur varmasmiðsins í Hveragerði
haldi sig einungis í görðum og
graslendi en lirfustigið fari einnig
út á hverasvæðið, þar sem aðeins
lirfur fundust við hverasvæðið en
engar bjöllur (1. tafla). Þetta gæti
bent til þess að varmasmiðurinn
verpi í graslendi, jafnvel á mörkum
hverasvæðis og garða sem liggja
upp við það. Þegar lirfur klekjast
út er hugsanlegt að þær fari víðar
um en bjöllurnar og leiti þannig
inn á hverasvæðið (1. tafla). Erlendar
rannsóknir hafa einnig sýnt fram
á að lirfurnar eru ekki eins stað-
bundnar og bjöllurnar og fara
meira um í ætisleit.8 Skjól gæti stýrt
fullorðnum varmasmiðum frekar
inn í garðana, þar sem hverasvæðið
er hrjóstrugt með takmörkuðum
gróðri. Dýr sem varmasmiðurinn
leggur sér til munns, t.d. ormar,
sniglar og ýmis skordýr, lifa
gjarnan í görðum og graslendi
og því velur hann eflaust helst
slík búsvæði. Í samtölum við
íbúa Hveragerðis sem búa nálægt
hverasvæðinu kom í ljós að bjöllur-
nar hafa fundist í þó nokkrum
görðum í kringum hverasvæðið og
einnig í kringum Hveragerðiskirkju,
sem stendur á brekkunni ofan við
hverasvæðið.
Litlar lirfur fundust allt sumarið
og því voru egg að klekjast út jafn-
lengi, en það er þekkt erlendis
frá.4 Nokkuð stórar lirfur fundust
einnig allt sumarið og virtist vera
samfelldur vöxtur úr litlum í stórar
á tímabilinu. Fullorðnar bjöllur voru
til staðar strax í byrjun sumars (í
maí þegar tilraunasýnatökur fóru
fram) og af því má væntanlega ráða
að a.m.k. sumar þeirra bjallna sem
lágu í vetrardvala hafi þá enn verið
á lífi, þótt einnig sé vel hugsanlegt
að fyrstu bjöllur hafi þegar verið
klaktar úr púpum (3. mynd).
Hvorki bjöllur né lirfur varma-
smiðs fundust í miklum mæli og
er því líklegt að stofninn sé lítill.
3. mynd. Yfirlit yfir mánuði sem fullorðnar bjöllur og lirfur voru á kreiki (breið strik). Lirfurnar eru flokkaðar eftir lengd. – Months
where adults and larvae were active (broad lines). The larvae are divided into length categories.
Dagsetning sýnatöku
- date
Fjöldi lirfa
- # larvae
Fjöldi bjallna
- # beetles
Sýnatökusvæði
- geothermal area / garden
3 Hverasvæði
1 2 Ræktaður garður
2 Hverasvæði
3 3 Ræktaður garður
Hverasvæði
3 1 Ræktaður garður
Hverasvæði
8 1 Ræktaður garður
Hverasvæði
10 1 Ræktaður garður
Hverasvæði
2 1 Ræktaður garður
Hverasvæði
8 Ræktaður garður
30. ágúst
17. september
16. júní
28. júní
13. júlí
27. júlí
11. ágúst