Náttúrufræðingurinn - 2009, Qupperneq 42

Náttúrufræðingurinn
42
Það er löng hefð í grasafræði á
Norðurlöndunum. Allt frá dögum
Linné hafa grasafræðingar rannsak-
að flóru svæðisins auk þess sem
almenningur í sumum landanna
hefur mikinn áhuga á grasafræði.
Þessi ríka rannsóknarhefð er að sjálf-
sögðu styrkur fyrir slíkt stórvirki
sem Norðurlandaflóran er en um
leið ríður á að ritstjórnin gæti þess að
aðalatriðin komist til skila án þess
að lesandinn drukkni í óþarfa smá-
atriðum. Við fyrstu sýn virðist rit-
nefnd Norðurlandaflórunnar hafa kom-
ið þessu þokkalega frá sér þótt ekki
séu öll kurl komin til grafar þar sem
einungis þrjú af áætluðum 15 heftum
eru komin út. Norðurlandaflóran er
skrifuð á ensku.
Í yfirlitsheftinu („general vol-
ume“) eru inngangskaflar þar sem
fjallað er um sögu grasafræðirann-
sókna í hverju Norðurlandanna fyrir
sig. Þar er vissulega stiklað á stóru en
aðalatriðunum oftast komið prýði-
lega til skila. Fyrirtakskaflar fylgja
síðan þar sem fjallað er um mis-
munandi búsvæði og tengsl þeirra
við veðurfar og jarðfræði. Líflanda-
fræði svæðisins er einnig gerð skil
svo og verndun tegunda og búsvæða
á Norðurlöndunum. Allgóður listi
er birtur yfir flórur sem gefnar
hafa verið út á Norðurlöndunum
bæði staðbundnar og á landsvísu.
Þar gleymist reyndar að greina
frá Flóru Ágústar H. Bjarnasonar.
Sömuleiðis er listi yfir helstu grasa-
söfn svæðisins og afar nákvæm-
ar orðaútskýringar þar sem ensk
fræðiorð eru þýdd á dönsku,
finnsku, færeysku, íslensku, norsku
og sænsku.
Almennt séð er inngangsheftið
afar læsilegt, stíllinn stuttur en
um leið skýr. Í ritinu er vísað í
mikinn fjölda heimilda og er hér
sennilega eitt besta yfirlit um rit er
varða æðplöntur á Norðurlöndum.
Vandað er til frágangs og flest orð
og hugtök óbrengluð en þó hefur
eitthvað verið slakað á kröfunum
hvað varðar prófarkalestur þegar
kemur að aftari innsíðu þar sem
er yfirlit yfir landshlutaskiptingu
í einstökum löndum en þar hafa
íslensku stafirnir “týnst” og stendur
þar t.d. Mi-Ísland, Norvestur-Ísland.
Merkileg mistök þar sem þetta var
rétt í hinum tveimur heftunum!
Fyrsta hefti flórunnar kom út
2000 og fjallaði um byrkninga,
berfrævinga auk nokkurra ætta
tvíkímblöðunga s.s. víðisætt (Salica-
ceae), bjarkarætt (Betulaceae) og súru-
ætt (Polygonaceae). Í öðru heftinu,
útgefnu 2001, er fjallað um 18 ættir
tvíkímblöðunga sem flestar telja
fáar norrænar tegundir. Af þessum
18 ættum eiga fimm þeirra fulltrúa
í íslensku flórunni og eru hjarta-
grasaætt (Caryophyllaceae), sóleyjaætt
(Ranunculaceae) og draumsóleyjaætt
(Papaveraceae) þeirra helstar.
Með skírskotun til Linné má full-
yrða að vagga flokkunarfræðinnar sé
á Norðurlöndunum og ekki seinna
vænna að hafist sé handa við flóru
æðplantna svæðisins. Sjálfsagt er
að geta þess að í einstökum löndum
hafa verið gefnar út vandaðar
flórur sem, ólíkt íslensku flórunni
sem Stefán Stefánsson skrifaði um
þarsíðustu aldamót, hafa verið
uppfærðar reglulega. Þannig hefur
flóra Lids í Noregi, sem fyrst kom
út árið 1944, komið út í sjö útgáfum,
þeirri nýjustu 2005. Í Svíþjóð hefur
„foldar”flóra (fältflora), skrifuð
upphaflega af Krog og Almquist
(gefin fyrst út 1883), verið gefin út
í 28 útgáfum, þeirri nýjustu 2001.
Þar í landi hafa einnig verið gefnar
út fjölmargar landshlutaflórur sem
eru listar yfir þekktar tegundir,
útbreiðslu þeirra í landshlutanum
og upplýsingum um samnefni en
þó án greiningarlykla.
Norðurlandaflóran er glæsilegt
og eigulegt verk sem ber norrænni
grasafræði gott vitni. En þar sem
erfitt er að fjármagna slíka vinnu
langt fram í tímann má búast við að
útgáfa þessa stórvirkis taki langan
tíma og reyndar óvíst að takist
að ljúka útgáfu flórunnari. Hægt
er að panta eintök af bókinni á
vefsíðu sænska grasafræðifélagsins,
www.sbf.c.se, og fæst hún á mjög
sanngjörnu verði.
Starri Heiðmarsson
fléttufræðingur
Náttúrufræðistofnun Íslands
NORÐURLANDAFLÓRAN
- „FLORA NORDICA“
The Bergius Foundation, Stokkhólmur 2004 (274 bls.)
Ritfregnir
Ritstjóri: Bengt Jonsell