Börn og menning - 2018, Síða 32

Börn og menning32
stríðsógnar gætir vissulega í Litlu álfunum og stórflóðinu.
Jansson skrifar um flótta, um leit að sólríkum samastað
í rótlausum heimi. Strax á upphafssíðunum birtist okk-
ur þéttur skógurinn sem múmínmæðginin ganga inn í;
þögnin, myrkrið og óttinn við það sem kann að dyljast
í skuggunum. Skömmu síðar fáum við líka uppruna-
sögu þeirra, þegar múmínmamma segir snáðanum og
Snabba frá því hvernig heimurinn leit út. Þá bjuggu
múmínálfar á bak við kamínur í híbýlum manna. Á
þeim tíma urðu mennirnir helst varir við múmínálfana
sem „kuldalegan vindgust í hnakkann – þegar þau voru
einmana“ (bls. 20).
Einmanaleiki, samvera og einvera eru þemu sem
Jansson snýr aftur og aftur að í bókunum, og þeirra gæt-
ir sannarlega bæði í Halastjörnunni og Pípuhatti galdra-
karlsins. Halastjarnan er líklega myrkasta bók Jansson,
þar sem váin sem steðjar að er afar nálæg og ógnvænleg.
Í bókinni segir af því þegar halastjarna stefnir beint til
jarðar og ógnar öllu lífi í múmíndalnum og á jörðinni.
Söguna skrifaði Jansson á stríðsárunum og það þarf
ekki að píra augun sérstaklega mikið til þess að eygja
kjarnorkusprengjuna í rauðglóandi halastjörnunni
sem stefnir beint á gráan og eyðilegan múmíndalinn.
Múmínsnáðinn og Snabbi leggja upp í ferðalag í geim-
rannsóknastöðina á tindi Einmanafjalla til þess að fá
fréttir af halastjörnunni, en fyrst og fremst til þess að
hafa tilgang og eitthvað fyrir stafni á þessum ógnartím-
um, þegar leikur og gleði hafa misst gildi sitt.
Í bókinni hittum við fyrir fleiri persónur sem verða
jafnsjálfsagður hluti af múmínfjölskyldunni og þær sem
við höfum áður hitt: við kynnumst snorkinum, snork-
stelpunni, heimspekingnum bísamrottunni, sem hefur
sérlegan áhuga á tilgangsleysi allra hluta, flandraranum
Snúði og hemúlnum, sem reyndar er frímerkjasafnari
þar til hann snýr sér að grösum.
Heimsendastemning vofir yfir. Fólk flýr í ofboði
frá heimilum sínum, föruneytið gengur á stultum yfir
þurrausinn og eyðilegan hafsbotninn og á erfitt um
andardrátt í kæfandi hitanum frá halastjörnunni. Hér
þyrfti lesandi einbeittan brotavilja til þess að komast hjá
því að hugsa um vá okkar tíma, loftslagsbreytingar. Það
er þó ekki þar með sagt að Halastjarnan sé þrúg-
andi lestur: Jansson er að vanda hlý og glettin,
samtöl persóna og framkoma oft bráðfyndin
og söguhetjurnar okkar rísa aftur og aftur upp,
þrátt fyrir möruna sem á þeim liggur. Þegar í geimrann-