Þjóðmál - 01.09.2017, Blaðsíða 27

ÞJÓÐMÁL Hausthefti 2017 25
Flokkakerfi verður til
Í lok síðari heimsstyrjaldar var Þýskalandi
skipt í fjögur hernámssvæði, Bandaríkja-
manna, Breta, Frakka og Sovétmanna, auk
þess sem höfuðborginni Berlín var skipt
sérstaklega. Hernámsstjórnirnar völdu
forystumenn úr hópi Þjóðverja og höfðu
mikil afskipti af starfsemi stjórnmálaflokka
sem þá voru óðum að verða til að nýju eftir
tólf ára einræði. Á sama tíma var þjóðinni
haldið niðri efnahagslega, svo stór hluti
hennar var við hungurmörk. Glöggir menn
í Bandaríkjunum, Bretlandi og víðar sáu að
þessi stefna myndi leiða til ófarnaðar og því
voru kannaðir möguleikar á sameiningu
hernámssvæðanna. Sovétmenn tóku þessum
hugmyndum fálega sem best sást á umferðar-
banninu til Vestur-Berlínar sem stóð frá
1. apríl 1948 til 5. maí 1949. Því fór svo að
stofnað var þýskt lýðræðisríki á hernáms-
svæðum Bandaríkjamanna, Breta og Frakka
sem var skipt í sambandslönd, Bundesländer,
sem nutu og njóta enn sjálfsforræðis að
mörgu leyti, en á hernámssvæði Sovétmanna
var komið á fót kommúnistaríki, Austur-
þýska alþýðulýðveldinu. Fyrstu kosningar til
sambandsþingsins fóru fram 14. ágúst 1949 á
grundvelli nýrrar stjórnarskrár.
Sigurvegari fyrstu kosninganna var Kristilegi
demókrataflokkurinn, sem á þýsku nefnist
Christlich Demokratische Union (CDU), og
notið hefur mest fylgis vesturþýskra flokka
frá stríðslokum. Nasistar höfðu barist gegn
kirkju og kristni sem varð til þess að fylgis-
menn kristinnar trúar og siðalögmála hennar
stofnuðu með sér samtök hvarvetna í stríðs-
lok. Fulltrúar þessara samtaka eða flokks-
brota komu saman í Godesberg dagana
14.-16. desember 1945 og samþykktu að
starfa saman undir merkjum Kristilegra
demókrata. Kristilegir í Bæjaralandi mynduðu
þó sinn eigin flokk, Christlich­Soziale Union,
og hefur sú skipting haldist fram á þennan
dag. Í kosningum til sambandsþingsins hafa
kristilegu flokkarnir tveir þó alla tíð haft
með sér bandalag og mynda einn þingflokk,
Unionsparteien.
Næststærsti flokkur Vestur-Þýskalands var frá
upphafi Sósíaldemókrataflokkurinn, Sozial­
demokratische Partei Deutschlands (SPD).
Flokkurinn á rætur að rekja aftur til ársins
1863 en hafði verið bannaður á árum Þriðja
ríkisins, líkt og aðrir stjórnmálaflokkar.
Forystumenn hans andæfðu mjög hinni
frjálslyndu efnahagsstefnu sem kristilegu
flokkarnir fylgdu á eftirstríðsárunum en sneru
snemma frá áformum um þjóðnýtingu þegar
lýðum varð ljós sá glæsilegi árangur sem
náðst hafði í efnahagsmálum.
Þriðji höfuðflokkur sambandslýðveldisins var
frá upphafi flokkur Frjálslyndra demókrata,
Freie Demokratische Partei (FDP). Hann var
stofnaður 1946 og boðaði sem mest frelsi
í menningar- og efnahagsmálum, baráttu
gegn ríkisafskiptum og myndun einokunar-
hringja. Frjálslyndir demókratar hafa því
frá stofnun átt mikla samleið með flokki
Kristilegra demókrata og samsteypustjórn
þeirra hélt völdum fyrstu 17 ár sambands-
lýðveldisins.
Fjárhagslegt sjálfstæði borgaranna
Kristilegir demókratar voru frá upphafi mið-
flokkur, flokkur allra stétta. Konrad Adenauer
varð fyrsti kanslari sameinaðs Þýskalands og
færði flokkinn meira til hægri og flokkurinn
varð enn markaðssinnaðri er hinn snjalli
hagfræðingur, Ludwig Erhard, gekk til liðs við
hann. Að mati Erhard skyldi atvinnulífið vera
sem frjálsast og einstaklingunum sköpuð
skilyrði til að öðlast fjárhagslegt sjálfstæði.
Flokkurinn hafnaði áætlunarbúskap, höftum
og vöruskömmtun og greindi þannig veru-
lega á við höfuðandstæðing sinn í stjórn-
málum, Sósíaldemókrataflokkinn.
Flokkarnir voru einnig á öndverðum meiði
í utanríkismálum. Kristilegu flokkarnir
aðhylltust frá upphafi náið samstarf við
Vesturveldin. Fyrir atfylgi Adenauer var Vestur-
Þjóðverjum veitt innganga í Atlantshafs-
bandalagið og komið var á nánu samstarfi á
efnahagssviðinu við önnur ríki Vestur-Evrópu.
Framan af stefndu Sósíaldemókratar aftur á
móti að sameiningu hlutlauss Þýskalands.