Þjóðmál - 01.09.2017, Blaðsíða 91

ÞJÓÐMÁL Hausthefti 2017 89
Í hjálögðu æviágripi sagði Salinger (f. 1892)
frá fjölskylduhögum sínum, námi og störfum.
Hann hefði meðal annars barist í fremstu
víglínu 1915-1918 og síðar verið yfirmaður
hjá Landssambandi handverksmanna af
gyðingaættum, gengið að eiga Gertrud Lohde
1929 og eignast með henni dóttur, Steffi, í
nóvember 1930. Ráðherra neitaði. Fyrr en
varði var fokið í flest skjól og í nóvemberlok
1942 var Erich Salinger sendur ásamt 997
öðrum gyðingum til Auschwitz með „send-
ingu 23“ og myrtur þar. Gertrud og Steffi fóru
með „sendingu 29“ frá Berlín til Auschwitz hinn
19. febrúar 1943 og virðast hafa verið myrtar
við komuna í búðirnar. Í þeim hópi voru einnig
átta gyðingaflóttamenn sem Finnar höfðu
framselt í hendur Þjóðverja í Eistlandi.
Þriðja Berlínarbúann má nefna, timburkaup-
manninn Alfred Pulvermacher (f. 1889), sem
talaði reiprennandi fjögur höfuðtungumál
auk móðurmálsins og einnig ágæta tyrk-
nesku. Hann hafði barist í heimsstyrjöld
en tekið við fyrirtæki föður síns í stríðslok.
Pulvermacher var kvæntur og átti tvö börn.
Einnig átti hann nokkurt fé utanlands. Hann
bauðst til að taka verksmiðju sína með sér og
setja hana upp á Íslandi en ætlaði að öðrum
kosti að koma á fót bifreiðasölu eða píanó-
framleiðslu, vildi íslenska ríkisstjórnin það
frekar. Hvernig sem málin æxluðust yrði
Pulvermacher–fjölskyldan aldrei byrði
á Íslendingum. Dómsmálaráðherra syn-
jaði beiðni hans. Hinn 12. mars 1943 fór
Pulvermacher ásamt tæplega 1.000 öðrum
gyðingum með „sendingu 36“ frá Berlín
til Auschwitz þar sem hann var myrtur við
komuna í búðirnar. Meðal annarra farþega í
sendingu 36 má nefna Siegbert Rosenthal (f.
1899), bróður Hennyjar Goldstein–Ottósson
og Harrys Rosenthals sem voru bæði búsett
á Íslandi, ásamt konu hans Ernu (f. Baerwald,
1901) og ungum syni þeirra, Denny (f. 1939).
Erna og Denny voru myrt í Auschwitz en
Siegbert var fluttur til Natzweiler–Struthof
fangabúðanna nærri Strassborg þar sem
hann og 85 aðrir gyðingar voru myrtir á
hroðalegan hátt hinn 2. ágúst 1943.
Nota átti beinagrindur þeirra í mannfræði-
safn sem sýna ættu einkenni „undirmálsfólks“
á vegum rannsóknarstofnunar svartliðsins,
Ahnenerbe, við Háskólann í Strassborg.
Margir umsækjendur frá Berlín virðast hafa
orðið eftir í borginni þegar þýsku landa-
mærin lokuðust gyðingum haustið 1941.
Þeir virðast hafa verið meðal þeirra 15.000
gyðinga sem björguðu lífi sínu fram í nóvem-
ber 1942 með því að vinna hörðum hönd-
um í verksmiðjum í Berlín. Fólk þetta var
talið „nauðsynlegt vinnuafl“ og komst því
jafnan hjá brottflutningi „austur“. „Sending
23“ í nóvember 1942 var fyrsta ferðin í nýju
átaki sem átti að hreinsa Berlín af eftirlifandi
gyðingum. Hámark þess var svokölluð Fabrik
Aktion (verksmiðjuaðgerð) í febrúar og mars
1943. Málavextir voru þeir að 20. febrúar
1943 gaf SS-foringinn Adolf Eichmann út
þá skipun að eftirstandandi gyðingar, sem
áður hefðu komist hjá brottflutningi vegna
starfa í mikilvægum verksmiðjum, yrðu nú
sendir austur eins og aðrir, að undanskildum
einstaklingum í blönduðum hjónaböndum
og börnum þess háttar foreldra, samkvæmt
fyrirmælum frá æðstu leiðtogum nasista.
Viku síðar réðust hermenn úr lífvarðarsveit
Adolfs Hitlers, SS­Leibstandarte, til atlögu og
hreinsuðu fólk úr verksmiðjunum með svipur
og byssustingi að vopni. Á sama tíma fóru
lögreglusveitir á stjá í Berlín og tóku með sér
alla gyðinga sem þær fundu og máttu hand-
taka samkvæmt fyrirmælum leiðtoganna.
Erna og Denny
Rosenthal í Berlín
1939. Þau voru
myrt í Auschwitz.
Erna var mágkona
Henny Goldsteins
(eiginkonu Hendriks
Ottóssonar).