Þjóðmál - 01.09.2017, Blaðsíða 76

74 ÞJÓÐMÁL Hausthefti 2017
Aðgerðir Pútíns, svo sem þær að djöfulgera
Bandaríkjamenn í opinberum fjölmiðlum í
Rússlandi, virðast endurtekið efni frá kalda-
stríðstímanum. Tölvuinnrásir Rússa og
vísvitandi villandi upplýsingar minna á „virkar
aðgerðir“ sovéttímans á níunda áratugnum.
Lágkúruleg átök Rússa í Úkraínu eru frá-
brugðin innrás Sovétmanna í Afganistan
(í fyrsta lagi vegna þess að Úkraínumenn
berjast fyrir evrópskri framtíð), en hvor
tveggja þessara átaka vöktu upp mótspyrnu
í viðkomandi löndum og á Vesturlöndum.
Leiðtogar Rússlands geta reynt að sannfæra
þjóð sína og sjálfa sig um að hæfni þeirra til
að ráðskast með nágrannaríki, kveða niður
andóf og steyta hnefann framan í Bandaríkja-
menn sé merki um styrk þeirra. En þetta mun
ekki virka, ekki frekar en um miðjan níunda
áratuginn.
Þrátt fyrir vonir Sovétstjórnarinnar þá og
stjórnar Pútíns nú eru Vesturlönd ekki komin
að fótum fram. Franski and-Evrópusinninn
og Rússavinurinn sem Pútín studdi tapaði illa
í frönsku forsetakosningunum í vor. Og hver
svo sem hann var, samningurinn sem Pútín
sóttist eftir eða taldi sig hafa gert við Trump,
er líklegt að styrkur bandarískra stofnana og
þeir langtímahagsmunir Bandaríkjamanna
sem liggja í tilteknum gildum – þar á meðal
lögum og reglu, lýðræði og velmeguninni
sem þessi gildi skapa – muni hafa yfirhönd-
ina og það verður ekki Pútín í hag. Hvorki
yfirgangur Pútíns erlendis né kúgunin heima
fyrir munu bæta staðnaðan efnahag Rússa,
sem enn er háður útflutningi á olíu, gasi og
öðrum hráefnum, né stjórnmálakerfið sem
er pikkfast í ótrúlegri spillingu skipulagðri að
ofan.
Rússar líta nú á (og gagnrýna) miðjan níunda
áratuginn sem tímabil zastoi (stöðnunar).
Eftir mörg hagvaxtarár (vegna hás olíuverðs)
virðast þeir nú vera að hafna á svipuðum
stað. Afleiðingin gæti orðið sú, eins og á
miðjum níunda áratugnum, að hugsandi
Rússar átti sig á því, og sumir segi það jafnvel
upphátt, að land þeirra geti ekki haldið áfram
á þessari braut; að Rússland verði að nútíma-
væðast og að til þess að það gerist þurfi Rúss-
land meira en ekki minna af lögum og reglu
heima fyrir og meiri en ekki minni aðgang
að erlendu fjármagni og tækniþekkingu.
Rússland þurfi meiri uppbyggileg samskipti
við Vesturlönd, þar á meðal Bandaríkin.
Þeir Rússar sem hugsa þannig hafa rétt fyrir
sér. Reynslan bendir til þess að Rússar verði
að velja á milli nútímavæðingar og yfirgangs.
Rússlandssérfræðingar í [bandaríska] utan-
ríkisráðuneytinu og þjóðaröryggisráðinu
eru að greina niðurskurð á sendiráðsstarfs-
mönnum og ræðismönnum og sennilega að
íhuga hvort skynsamlegt sé að svara í sömu
mynt. Fagmennirnir geta fundið valkostina
eins og ég og samstarfsmenn mínir í Sovét-
deildinni gerðum á níunda áratugnum. Ég
vona að farið verði að ráðum þeirra. En þegar
allt kemur til alls eru það ekki viðbrögðin
við þessum ögrunum sem skipta mestu
máli. Viðbrögð okkar árið 1986 við því að
Sovétmenn létu alla rússneska starfsmenn
sendiráðsins í Moskvu hætta þar störfum
voru ekki mikilvæg. Það sem var mikilvægt
var að Reagan-stjórnin skildi eðli Sovét-
ríkjanna og þróaði stefnu til að takast á við
hana – stefnu sem (eins og sérfræðingar hins
ímyndaða og ófrægða „vonda ríkis“ fram-
kvæmdu hana) virkaði.
Leiðtogar Rússlands geta reynt að sannfæra þjóð sína og sjálfa sig um
að hæfni þeirra til að ráðskast með nágrannaríki, kveða niður andóf og
steyta hnefann framan í Bandaríkjamenn sé merki um styrk þeirra.
En þetta mun ekki virka, ekki frekar en um miðjan níunda áratuginn.