Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2007, Qupperneq 19

Ljósá
annarra slíkra er að rennslið er sveiflukennt.
Þær minnka á vissum tímum, á sumrin
vegna þurrka og á vetrum vegna frosta.
Grjótá er meira miðsvæðis en gegn henni
mælti að mikið hlaup hafði orðið í henni
árið 1849 sem sópaði burt kotinu Klofa og
varð þremur manneskjum að bana.
Aðalástæðan fyrir vali Ljósár var þó
rennslið. Samanburður var gerður á ánum
og ennfremur var Ljósá mæld allan veturinn
1910-11.
Hönnuður Ljósárvirkjunar var norskur
verkfræðingur, Paul Srnith, fæddur árið
1881. Hann hóf nám í símaverkfræði 17 ára
gamall og tók próf í Oslo tveimur árum
síðar, árið 1900. Árið 1905 var hann ráðinn
til símalagningar á íslandi ásamt fleiri
norskum verkfræðingum. Meginverkefnið
var að leggja línu frá Seyðisfirði til
Reykjavíkur. En Paul fékk sérverkefni sem
var að leggja einkalinu fyrir Thor E.
Tulinius kaupmann frá Egilsstöðum til
Reyðarfjarðar og Eskitjarðar. Thor hafði
árið 1903 stofnað skipafélag,Thorefélagið,
sem hafði gufuskip í förum milli Islands og
annarra landa, einnig með ströndum fram.
Skipafélag þetta, sem mátti heita undanfari
Eimskipafélags íslands, hafði aðalbækistöð
sína hérlendis á Eskifirði.4
Símalagningin 1906 þótti mikið afrek
og voru norsku verkfræðingarnir í hávegum
hafðir fyrir að Ijúka henni á jafn stuttum
tíma og íslenskt sumar er. Ennfremur
opnaði síminn augu manna betur fyrir þeirri
tækniþróun sem orðið hafði á meginlandi
Evrópu að undanfómu. Við línulögnina til
Eskifjarðar kynntist Paul þorpinu og
forráðamönnum þess. Ekki er vitað til að
hann hafi haft afskipti af virkjanamálum og
uppsetningu rafveitna áður en kom að
Ljósárvirkjun 1911. En hann hafði
greinilega kynnt sér
þau af gaumgæfni og
eftir uppsetningu henn-
ar kom hann einnig við
sögu nokkurra annarra
virkjana og veitna,
gerði t.a.m. tilboð í
Fjarðarselsvirkjun árið
1912, annaðist virkjun
og rafvæðingu Siglu-
íjarðar 1913, stóð
ásamt fleirum að opn-
um fundi í Reykjavík um Elliðaárvirkjun
1914 o.s.frv.5
Raflýsing samþykkt
Líklegt er að hugmyndum um raflýsingu
Eskiljarðar hafi skotið upp fljótlega eftir
komu símans, 1906. En árið 1910, hinn 27.
júní, er fyrst getið áforma um rafstöð í
gögnum Eskitjarðarhrepps. Þá er haldinn
hreppsnefndarfundur þar sem allir nefndar-
menn eru mættir en þeir vom: Friðjón
Jensson læknir, Jón C.F. Amesen konsúll,
Skarphéðinn Sigurðsson verkamaður,
Tómas P. Magnússon útvegsbóndi og
Bjami Sigurðsson útvegsbóndi. í fundagerð
segir svo orðrétt: „Til umræðu kom lýsing
og áætlun um raflýsingu á Eskifirði, eftir
verkfræðing Paul Smith.“ Kostnaður var
áætlaður kr. 14542,- sem lauslega reiknað
nam um 20 árslaunum verkamanns.
Ratlýsingarmálið var rætt fram og aftur
og áætlun Pauls síðan samþykkt með öllum
greiddum atkvæðum. Jafnframt var kosin
nefnd til að fylgja málinu eftir og í hana
voru þessir kosnir: Axel V. Tulinius
sýslumaður, Friðrik Jensson læknir og
Gumundur Ásbjarnarson fríkirkjuprestur.
Axel var búsettur á Eskifirði, sonur Carls
Daníels, sem verið hafði kaupmaður
Paul Smith
verkfrœðingur.
4
5
Steingrímur Jónsson 22, Grímur Grímsson, Sigurveig Jónsdóttir o.fl. 30, Einar Bragi: Eskifjörður í máli og myndum 14, 24 og
141, Tilkynning um raforkuveitu 1930, Kristján Kristjánsson viðtal, Jökull Hlöðversson viðtal.
Austri 1912 s. 39, Guðjón Guðmundsson o.fl. 2.1.43, Sveinn Þórðarson 59. 17