Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2007, Síða 33

Ljósá
Á stríðsárunum, 1940-45, var rafmagnið
í auknum mæli notað til fleiri hluta en
lýsingar. Það kallaði á að vélar virkjunar-
innar væru látnar ganga stærri hluta
sólarhringsins. Þær höfðu gengið á
morgnana, í hádeginu og á kvöldin. Árið
1946 varð sú breyting á að þær voru aðeins
stöðvaðar að næturlagi, kl. 1.00-7.00.
Næstu árin voru þær þó af og til einnig
gangsettar um nætur vegna skipakomu.
Skipin þurftu að panta Ijós sérstaklega
hverju sinni og greiða fyrir það.
Á þessum tíma hafði rafveitan enn
einkasölu á öllu sem tilheyrði rafmagni. Þar
á meðal voru eldavélar, straujám, hraðsuðu-
katlar og fleiri heimilistæki. Eitt af því
íyrsta sem hinum nýja rafveitustjóra var
falið í ársbyrjun 1947 var að fara til
Reykjavíkur og kaupa nokkur almenn
heimilistæki, meðal annars eldunarplötur
og katla, auk raflagnaefnis. Þessu var haldið
áfram þar til um 1950. Þá tíðkaðist einnig
enn að íbúamir kæmu með rafgeyma fyrir
útvarpsviðtækin til hleðslu í stöðvarhúsið.
En viðtækjum með 220 V spennu fór
ijölgandi.28
Olíubrennsla færist í aukana
Á ámnum 1945-50 fækkaði Eskfirðingum
nokkuð en þrátt fyrir það jókst
rafmagnotkunin því að raftækjum fjölgaði
bæði á heimilum og í fyrirtækjum. Því fór
svo að árið 1949 var önnur Buda-dísilvél
keypt, 128 kW, með 100 kW rafala. Vélin
fékkst fyrir Marshall-styrk, þ.e. íjárhags-
aðstoð frá Bandaríkjunum. Til að unnt væri
að koma henni fyrir í gamla stöðvarhúsinu
var það stækkað.
Endurnýjunin á raflínum hreppsins
1945-46 varð til þess að bilunum á þeim
fækkaði mjög í nokkur ár. Þær voru þó
aldrei alveg úr sögunni og færðust aftur í
aukana eftir því sem árin liðu. Línumar
slitnuðu oftast þegar veður var verst eins og
gengur og var oft erfitt um vik fyrir
rafveitustjórann að gera við þær í miklum
veðurham. Einnig olli mikið álag á kerfinu
því stundum að rafmagnið sló út. Helstu
hátíðisdagar ársins, aðfangadagur og
gamlársdagur, voru erfiðastir hvað það
varðaði. Þá bmnnu rofar og slógu út tíðar en
nokkm sinni. Þurfti þá að standa vaktina í
stöðvarhúsinu samfellt og gátu starfs-
mennimir einungis skroppið stutta stund
heim á matmálstímum. Kristján var
ljölskyldumaður, eignaðist ijögur böm, og
gat lítið umgengist þau á jólum. Þegar
dísilvélunum fjölgaði jókst öryggið en
rafmagnið hélt þó áfram að slá út af og til.
Árið 1952 var framboð á rafmagni enn
orðið óviðunandi á Eskifirði. Var Magnúsi
Reyni Jónssyni, verkfræðingi hjá Raf-
orkumálaskrifstofunni, falið að kanna stöðu
mála og leggja fram tillögur til úrbóta.
Farið var eftir þeim í meginatriðum á
ámnum 1953-4. Reist var nýtt rafstöðvar-
hús í námunda við væntanlega sundlaug og
dísilvélasamstæðurnar sem fyrir voru
fluttar í það, tvær úr gamla rafstöðvar-
húsinu og ein Intemational samstæða, 57
kW, úr frystihúsinu. Einnig var keypt ný
dísilvélasamstæða, 125 kW. Uppsett afl
varð við það alls 382 kW. Með Ijölgun
dísilvélanna fjölgaði verkefnum vélstjóra
hjá rafveitunni. Meðal þeirra var Gunnar
Hallgrímsson, sem starfaði hjá rafveitunni í
a.m.k. 4 ár.29
28
29
Gjörðabók Rafveitunefndar 1944-47, Kristján Kristjánsson viðtal.
Amþór Jensen 83, Kristján Kristjánsson viðtal, Guðjón Guðmundsson o.fl. 2.1.63, Skrá yfir eignir Rafveitu EskiQarðar í sept.
1956, Skrá yfír starfsmenn hjá Rafveitu Eskifjarðar 1. apríl 1957.
31