Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2007, Page 118

Múlaþing
Mest fannst af gripum utanhúss, á
svæðinu rétt vestan við húsin tvö sem búið
hafði verið í, mannvirki I og IV. Þetta svæði
var um 160 m2 að stærð og hallaði niður frá
byggingunum. Þar vom grafín upp fjöl-
mörg, þunn lög úr ösku sem án efa hafa
myndast þegar hreinsað var út úr eld-
stæðum í húsunum I og IV. Mikið fannst af
gripum og dýrabeinum í þessum lögum.
Líklegt er að þessir fundir hafi annað hvort
borist út þegar hreinsað var til í húsunum,
týnst eða verið fleygt við verk utan dyra.
Líklegast er að ílest dagleg verk hafi verið
unnin utandyra í dagsbirtunni yfir sumar-
tímann, fremur en inni í dimmum og
þröngum híbýlum. Það sem mest fannst af á
svæðinu utandyra vora steinflísar. Flestar
þeirra virðast vera flögur slegnar af
eldtinnu. Þó fundust a.m.k. tvær steinflísar
sem bára greinileg merki um aðra notkun.
Þessar flísar vora skoðaðar í smásjá og
jafnvel þó að ummerkin væru óræð virtust
merki um slit á þeim helst benda til að
flögumar hefðu verið notaðar til að vinna
með skeljar eða mjúkar steintegundir.12
Hvorki fundust leifar af klébergi né skeljum
við uppgröftinn en hugsast getur að slíkt slit
geti myndast við vinnu við önnur efni.
Utandyra fundust einnig brot úr deiglu og
brot úr koparblöndu. Hvort tveggja bendir
til málmsmíða, þótt þær hafi trúlega verið í
smáum stíl. Einnig fannst áhald úr jámi sem
gæti verið alur eða stíll. Þetta áhald hefur
mátt nota við margvíslegt handverk, t.d.
fyrir fíngerða skrautvinnu í kopar. Á
svæðinu fundust fimm gripir sem líklegt er
að séu af fatnaði eða úr skrautgripum sem
fólk hefur borið. Það var hnappur eða bóla
úr koparblöndu og lítill þynna úr sama efni
með götum sem gæti verið af belti, tvær
myntir með boraðum götum og glerperla.
Gerperlan er af tegund sem líklega var búin
til í Miðausturlöndum seint á 10. öld eða í
upphafi hinnar 11. (5. mynd). Myntin var
hins vegar slegin í Noregi í tíð Haralds
harðráða (1047-66; 6. mynd). Þessir gripir
era innfluttir. Þeir gætu hafa borist hingað
til lands með kaupskipum og geta oft hafa
skipt um eigendur áður en þeir enduðu í
Pálstóftum. Þessir fundir gætu bent til að
einhverjir hafí unnið í kopar og smíðað
skart á staðnum, t.d. sett saman perlufestar.
Að öllu samanlögðu benda niðurstöður
rannsóknarinnar eindregið til þess að
handiðnir hafi verið stundaðar á staðnum,
annað hvort inni í byggingunum eða
utandyra. Vel getur verið að öll þau
ummerki sem fundust um handverk séu frá
skartgripasmíð.
Nokkra furðu vekur hve lítil ummerki
fundust um venjulegan seljabúskap. Fyrir
utan gerðið eða kvíamar (mannvirki III) og
húsið sem hey hafði verið geymt í
(mannvirki II) fundust í raun engin
ummerki sem auðvelt er að tengja hefð-
bundnum seljabúskap. Hins vegar má
spyrja hvers kyns ummerkja sé að vænta
við uppgröft á selrústum? Vart er að búast
við að mjólkurvinna skilji eftir sig mikil eða
varanleg ummerki: fötur og önnur ílát fyrir
mjólkurmat hafa að jafnaði verið úr tré og
er ólíklegt að þau hafi verið skilin eftir í
seljunum. Gerðið getur hafa verið kvíar til
mjalta en ógjömingur er að ætla að færa
sönnur á þá tilgátu. Minjamar á Pálstóftum
vekja hins vegar fremur spumingar um
hversu fjölbreytilega vinnu og iðnað fólk
kunni að hafa stundað í seljum, fremur en
að þau grafi undan þeirri kenningu að
rústimar séu af seli. Fomleifarnar benda til
að þar hafi m.a. verið unnið að
skartgripasmíði og verið getur einnig að þar
12
Jacques Chabot 2007. ‘Micro-wear’, í Gavin Lucas, Fornleifauppgröftur á Pálstóftum við Kárahnjúka 2005.
116