Fréttablaðið - 10.12.2021, Blaðsíða 26

Ómar Valdimarsson blaða-
maður hefur ritað lífssögu
Gunnars Þórðarsonar. Bókin
er nýkomin út og hér má
lesa brot úr fyrstu köflum
bókarinnar en þeir nefnast
Bítl og Progg.
Stóra bomban sprakk svo á „bítla-
tónleikum“ í Háskólabíói í Reykja-
vík 4. nóvember 1964. Félag ungra
jafnaðarmanna í höfuðstaðnum
hafði safnað helstu unglinga-
hljómsveitum landsins saman á
eina tónleika. Þetta voru hljóm-
sveitirnar Gosar, Sóló, Dúmbó
og Steini, Tónar & Garðar og
Hljómar. Kynnir var Haukur Mort-
hens. Tveimur dögum síðar sagði
Morgunblaðið frá tónleikunum:
Út yfir allan þjófabálk tók þó, þegar
hinir hárprúðu Keflvíkingar birtust.
Þá urðum við vitni að atburðum
sem okkur hefði aldrei órað fyrir
að gætu átt sér stað hér á landi.
Kannski er hægt að lýsa því með
einu orði: múgsefjun. Fæstir gátu
tollað í sætunum og þegar skarinn
tók að flykkjast að leiksviðinu til
þeirra, fór sumum hinna eldri ekki
að standa á sama. Sviðsframkoma
Keflvíkinganna var mjög örugg og
samstillt, þeir ráfuðu um sviðið í
takt við músikina, hristu höfuðin
öðru hverju og tókst, sem fyrr segir,
að hrífa unglingana með sér á þann
hátt að undir lokin þurftu lögreglu-
þjónar og fimm fílefldir jafnaðar-
menn, að raða sér upp fyrir framan
þá á sviðinu til þess að varna fram-
sókn ójafnaðarmannanna.
Svipaðar frásagnir voru í öðrum
Reykjavíkurblöðum. Alþýðublaðið
sagði að á tónleikunum hefði
bítilmanían verið í algleymi:
Undir sumum lögunum varð há-
vaðinn svo mikill að allt ætlaði um
koll að keyra. Stóðu unglingarnir
þá upp í sætum sínum, veifuðu
yfirhöfnum og fleygðu þeim upp í
loftið. Á tímabili varð leikur hljóm-
sveitarinnar vart greindur. Ekki
kom þó til neinna alvarlegra óláta.
Ekkert þessu líkt hafði áður gerst
á landinu. Eftir þetta hafði engin
hljómsveit roð við Hljómum.
Þeir voru hinir einu er líktu eftir
fyrirmyndunum eins og best þeir
gátu og spiluðu bítlalög af krafti og
öryggi, bötnuðu með hverju balli
og sjálfsöryggið fór vaxandi eftir
því sem áheyrendur samsömuðu
sig meira með hljómsveit og tísku.
Magnús Kjartansson orðar það svo
að Hljómar hafi verið pönkarar
síns tíma „sem mín kynslóð tók
mjög alvarlega sem sína fulltrúa
í því umróti sem maður upplifði
að væri þá. Sem kemur oftar upp í
hausinn á manni: er þessi upplifun
ekki bara upplifun allra unglinga,
alltaf?“
…
Þeir trúðu þessu varla. „Það var
sjokk að fá alla þessa athygli – en
jafnframt rosalega spennandi.
Þegar ég horfi til baka átta ég mig á
því að skemmtilegasti tíminn til að
vera í hljómsveit var þetta tímabil
með Hljómum,“ segir Gunnar. „En
það var ekki alltaf auðvelt. Við
vorum rosalega feimnir, sérstak-
lega við Rúnar. Þetta var algjört
undur fyrir okkur og við vissum
varla hvernig átti að taka þess-
ari ótrúlegu velgengni – áttum
við þetta raunverulega skilið?
En við reyndum að halda okkur
við jörðina. Auðvitað vorum við
ánægðir en þetta var allt frekar
óraunverulegt. Hvort við vorum
góðir ræddum við aldrei, en ég
held okkur hafi þótt við vera ókei.
Það má hins vegar ekki gleyma því
að við komum upp úr músíkheimi
þar sem allt gekk út á að stæla aðra.
Það var enginn að semja músík af
þessu tagi í Keflavík eða á Íslandi
almennt – það var að minnsta
kosti ekki mikið um það, þannig
að meginhluti prógrammsins var
alltaf eftir aðra.
Ókyrrð
Viðvarandi ókyrrð einkenndi Trú-
brot þau fjögur ár sem hljómsveit-
in starfaði. Gunnar Jökull og Karl
Sighvatsson gengu úr hljómsveit-
inni og í hana aftur að minnsta
kosti tvisvar og Shady hætti um
tíma. Á tímabilinu maí 1969 til
mars 1973 breyttist Trúbrot alls sjö
sinnum. Kjarninn var hins vegar
alltaf hinn sami: Gunnar og Rúnar.
Hvorugum þótti alltaf gaman.
„Það var strax greinilegt í Trúbroti
að við ólumst ekki upp saman,
eins og í Hljómum,“ segir Gunnar.
„Þetta var öðruvísi stemning. Trú-
brot var yfirleitt vinsæl hljómsveit
og okkur samdi ágætlega, en svo
bara einn daginn dó hún. Það var
Sjokk að fá alla
þessa athygli Gunnar Þórðarsson og Ómar Valdimarsson með fyrstu eintökin af bókinni. MYND/AÐSEND
Hljómar á blómaskeiðinu.
Forsíða á Vikunni 1972 kom öllu í
uppnám hjá hljómsveitinni.
Bókarkápa
bókarinnar
um Gunnar
Þórðarson þar
sem hann fer
yfir óvenjulega
lífssögu sína og
segir söguna
eins og hún var.
mikið af hæfileikafólki sem fór þar
í gegn, sérstaklega Gunnar Jökull.
Að hafa svona góðan trommara
gerði þetta að allt öðru bandi en
ég hafði verið í áður – Jökullinn
var ekki bara trommari, hann var
músík-arkitekt og mjög liðtækur
við útsetningar. Það var mjög
gaman að vinna með honum, sér-
staklega þegar við vorum að gera …
lifun. En þegar það var búið þá var
hann eiginlega búinn að fá nóg.
Partur af kúltúrnum
Í endurminningum Rúnars Júlíus-
sonar frá 2006 er eftir honum haft
að mannabreytingarnar og breytt
stílbrigði í Trúbroti hafi ekki endi-
lega verið óeðlileg. Flestir sem
þar komu að hafi verið „miklir
skapmenn og skoðanaskiptin gátu
orðið hvöss í samræmi við það“.
En það voru ekki aðeins skoðana-
skipti og skapmenn sem stóðu
Trúbroti fyrir þrifum. Í samtali við
Svein Guðjónsson blaðamann á
Morgunblaðinu 1985 var Gunnar
ómyrkur í máli um hvað það var
sem hafði mest og verst áhrif á
starf hljómsveitarinnar. Hann var
þá farinn að vera með eigin hljóm-
sveit á Broadway og síðar á Hótel
Íslandi.
„Óregla hefur lengi loðað við
hljómlistarmenn, bæði brennivin
og dóp, og margur góður drengur-
inn hefur farið illa út úr þessu.
Þetta stafaði í og með af því, að
menn þurftu að vera hressir fyrir
framan fólkið, kannski kvöld eftir
kvöld og þá var freistandi að fá sér
í glas og svo seinna í pípu eða nös,
eftir að sá „kúltúr“ var kominn
upp. En þetta hefur breyst mikið,
að minnsta kosti hjá okkur „eldri“
mönnunum í bransanum, og ég
verð að segja alveg eins og er, að
það er allt annað líf að vera með
„streit“ band eins og núna.
… Í Trúbroti varð að ræða alla hluti
fram og til baka og allir þurftu að
vera samþykkir. Þetta var tíma-
frekt og afraksturinn eftir því,
lélegar plötur, nema …lifun. En það
sem gerði …lifun að góðri plötu
var að við æfðum frá 10 til 5 alla
daga vikunnar þegar við vorum
að undirbúa hana. Allt annað sem
við gerðum var með hangandi
hendi, í hassvímu. Á tímabili leið
mér beinlínis illa í þessari hljóm-
sveit. Mórallinn var oft fyrir neðan
allar hellur og hver höndin upp á
móti annarri. Í þá daga var það oft
þannig að allir vildu ráða, hljóm-
sveitin var hópur þar sem allir áttu
að geta komið sínu fram. En sann-
leikurinn er sá að þetta gengur
bara ekki svoleiðis.“
Bannið
Óreglan var ekki einkamál hljóm-
sveitarinnar. Um það bil sem
fyrsta plata sveitarinnar, Trúbrot,
var að koma út, bárust af því fréttir
að liðsmenn sveitarinnar hefðu
verið gripnir með hass. Fíkni-
efnaneysla ungs fólks, gjarnan í
kringum skemmtanabransann,
var þá tiltölulega nýlega farin að
verða áberandi – svo nýlega, að
enn voru ekki til lög í landinu sem
bönnuðu neyslu eða umsýslan
efna af þessu tagi; þau lög voru sett
árið eftir, 1972. Þessar fréttir urðu
til þess að Trúbrot var sett í bann
í Tónabæ og Stapanum. Sennilega
hefðu þessar fréttir dáið drottni
sínum fyrr en varð, fyrir þá sök að
í ársbyrjun 1972 birtist forsíðu-
mynd af hljómsveitinni í Vikunni,
sem þá var víðlesið vikurit, undir
yfirskriftinni: „Já, við reyktum
marijuana.“
… Þessi uppákoma var líkleg til
að hafa áhrif á rekstur hljóm-
sveitarinnar. Hún var beinlínis
bönnuð á einum skemmtistað í
höfuðborginni og Samband vín-
veitingahúsa mæltist til þess við
veitingamenn að Trúbrot fengi
ekki að spila hjá þeim á meðan
málið var í algleymingi. Þetta voru
vitaskuld vonbrigði fyrir liðsmenn
sveitarinnar, „eiginlega óskiljan-
legt,“ sagði Gunnar í Viku-við-
talinu. „Við höfum ekki gert neitt
sem gengur í berhögg við lögin,
en samt erum við stimplaðir sem
ótíndir glæpamenn og skúrkar, á
meðan illmennum eins og þeim
sem fleka smábörn og þaðan af
verra er hlíft á allan hugsanlegan
hátt af ríkisvaldinu.”
…
Hlutur Engilberts
Þegar ferillinn er allur skoðaður er
niðurstaðan sú að ferill Trúbrots
hafi verið nokkuð rokkandi með
talsverðum hæðum og lægðum.
Hljómsveitin starfaði á miklum
umbrotatímum í samfélaginu sem
aftur lýstu sér í tíðum manna-
breytingum og svo væntanlega
þeirri óreglu sem Gunnar lýsir hér
að framan. Fyrsta platan, Trúbrot,
var býsna sundurlaus og of mis-
jöfn að gæðum, bæði hvað varðar
efnisval og f lutning, einkum söng.
Það hafði þó verið ein af for-
sendum stofnunar sveitarinnar
– að sameina óvenju kröftugan
hljóðfæraleik Flowers og radd-
irnar úr Trúbroti. Það tókst ekki
alveg. „Shady var þarna og við
skánuðum aðeins við það,“ segir
Gunnar, „en Engilbert var ekki
með. Ef hans rödd var í harmóní-
unni þá hljómaði söngurinn alltaf
miklu betur. Hann hafði þennan
hæfileika, hafði þetta í sér. Þegar
kom að Mandala, síðustu plötunni
okkar, þá sóttum við Engilbert.
Það munaði miklu.“ n
En það sem gerði
…lifun að góðri
plötu var að við æfðum
frá 10 til 5 alla daga
vikunnar þegar við
vorum að undirbúa
hana.
8 kynningarblað 10. desember 2021 FÖSTUDAGURBÓK AJÓL