Luxus - 01.04.1986, Blaðsíða 73

LUXUS
GJALDÞROT
TEXTI: JÓN MAGNÚSSON LÖGMAÐUR
Því er haldiö fram, að fátt sé jafn skaðlegt sjálfsvirðingu fólks
og að missa vinnu og vera atvinnulaust. Þeir sem tapa eigum
sínum, - verða gjaldþrota, eru þó venjulegast verr settir. í
sumum tilvikum stafar gjaldþrot af langvarandi atvinnuleysi.
Þau tilvik eru þó tíðari hér á landi, þar sem atvinnleysi hefur
nánast ekkert verið undanfarin ár, að gjaldþrot stafi af
almennri óreiðu í (jármálum, skorti á sjálfsbjargarviðleitni, en
ekki síður af því að lagt hefur verið út í atvinnurekstur, sem
rekinn er með tapi.
Aundanförnum árum hefur
beiðnum um gjaldþrotaskipti
fjölgað mjög hér á Iandi, svo og
gjaldþrotaúrskurðum. Sem daemi
má nefna, að árið 1981 voru
beiðnir um gjaldþrotaskipti í
Reykjavík 195, en árið 1985 voru
þaer 762. Tvö síðustu ár hefur
fjölgunin orðið svo mikil, að útilok-
að er annað en viðurkenna að hún
endurspegli aukna erfiðleika í
fjármálum þjóðarinnar. Þannig
fjölgar beiðnum um gjaldþrota-
skipti um rúmlega helming á árinu
1984 frá árinu á undan og í fyrra
fjölgar beiðnum enn svo mikið að
fjölgunin frá árinu á undan er sú
sama og allar gjaldþrotabeiðnir
1983.
Taka verður fram að fjöldi gjald-
þrotabeiðna segir e.t.v. ekki alla
sögu um hversu margir verði
gjaldþrota, því að stundum er beð-
ið um gjaldþrot, en síðar kemur í
Ijós að viðkomandi getur greitt
skuldir sínar. I þeim tilvikum falla
aðgerðir niður, - aðilinn verður
ekki gjaldþrota. Þetta breytir þó
ekki myndinni verulega að mínu
mati. Ljóst er að það færist í
aukana að einstaklingar og félög
sjái enga leið út úr fjárhagsörðug-
leikum og neyðast til, eða séu
neyddir til, að gefa sig upp sem
gjaldþrota. Á það má einnig benda
í þessu sambandi, að skuldamál-
um flölgar verulega, dómum, fjár-
námum og uppboðum.
Hvað er gjaldþrot?
I stuttu máli þá er það gjaldþrot,
þegar einstaklingar eða félög eiga
ekki fyrir skuldum og sjá ekki fram
Beiðnir um að bú væru tekin til
gjaldþrotaskipta í Reykjavík:
1981 .195
1982 .210
1983 .246
1984 .527
1985 .762
Gjaldþrotabeiðnir 1985 1984
v/félaga 191 145
v/einstaklinga 571 382
alls 762 527
Gjaldþrotaúrskurðir
alls 211 167
v/félaga 32 47
v/einstaklinga 179 120
á að geta borgað skuldir sínar í
fyrirsjáanlegri framtíð.
CJndanfari þess að beðið sé um
gjaldþrotaskipti er iðulegast, að
sá aðili sem er í fjárhagserfið-
leikum greiðir ekki skuldir sínar á
réttum gjalddögum. Skuldareig-
andi krefur hann að jafnaði nokkr-
um sinnum um greiðslu, en þegar
ekkert gengur í því efni, er málið
afhent lögfræðingi til innheimtu.
Lögfræðingurinn krefur um
greiðslu, en beri það ekki árangur,
sem sjaldnast er, er skuldaranum
stefnt fyrir dóm og hann síðan
dæmdur til að greiða skuld sína.
Viku til hálfum mánuði eftir að
dómur er kveðinn upp er hann
aðfararhæfur sem svo er nefnt.
Það að dómur er aðfararhæfur
þýðir að gera má fjárnám í eignum
skuldara, þ.e. skrifa upp eignir
skuldara og taka þær ef um lausa-
fé er að ræða og krefjast síðan
nauðungaruppboðs á eignunum.
Séu eignimar boðnar upp án þess
að full greiðsla komi fyrir eða geti
skuldari ekki bent á eignir, er gert
árangurslaust fjárnám og síðan
krafist gjaldþrots.
Þetta þýðir, að þeir sem biðja
um gjaldþrot eru venjulegast þeir,
sem hafa lánað viðkomandi.
Sá sem sér fram á að hann eigi
ekki fýrir skuldum getur líka sjálfur
beðið um að bú hans sé tekið til
gjaldþrotaskipta. Það er að sjálf-
sögðu kostnaðarminna fyrir alla
aðila að slíkt sé gert, en einhvern
veginn forðast menn það í lengstu
lög að gera slíkt, þrátt fyrir að
fýrirsjáanlegt sé að þeir geti ekki
greitt skuldir sínar.
Einhvern veginn virðist sá skiln-
ingur hafa þróast með þjóðinni að
gjaldþrot jafngildi svikum eða jafn-
vel þjófnaði. Slíkt er alrangt. Það
vill enginn verða gjaldþrota. Það
ætlar sér enginn fýrirfram að reka
fyrirtæki sitt með tapi. Gjaldþrot er
fjárhagslegt skipbrot þess sem í
því lendir. Það skipbrot vilja menn
ekkert síður forðast en eiginlegt
skipbrot úti á reginhafi. Hér vil ég
þó undanskilja hreina glæpa-
mennsku, sem er til, þegar stofn-
sett eru gervifélög sem fyrirfram er
ætlað það hlutverk að fara á haus-
inn. Slíkt er þó afar fátítt. Algeng-
ara er hins vegar, að menn freistist
til þess að skjóta eignum sínum
undan eða geri vafasamar ráðstaf-
anir þegar þeir sjá að allt stefnir í
óefni.
Greiðslustöðvun
Áður en beðið er um gjaldþrot
eiga menn þess kost að biðja um
greiðslustöðvun. Forsenda þess er
sú, að menn vilji reyna að koma
nýrri skipan á fjármál sín með
aðstoð lögmanns eða löggilts
endurskoðanda. Greiðslustöðvun
getur staðið í allt að fimm mánuði.
Helstu réttaráhrif greiðslustöðvun-
ar eru þær, að á meðan hún varir
er óheimilt að gera Ijárnám eða
lögtak í eigum skuldara, eða selja
þær á nauðungamppboði. Einnig
er óheimilt að gjaldfella skuld
vegna greiðslu afborgunar eða
vaxta. Þá er þeim sem fær greiðslu-
stöðvun óheimilt og óskylt að
greiða gjaldfallnar skuldir, með
vissum undantekningum þó. Hann
má heldur ekki stofna til verulegra
skuldbindinga, nema til að geta
haldið áfram starfsemi sinni, gæta
hagsmuna lánardrottna sinna,
forða tjóni eða afla sér og sínum
daglegra nauðsynja.
Greiðslustöðvun er því gott úr-
ræði fyrir þá, sem telja að þeir geti
komist út úr vandamálunum, en
þurfi aukið svigrúm til þess.
Greiðslustöðvun þýðir að það
verður að endurskipuleggja starf-
semi fyrirtækisins eða einstaklings-
ins. Slík endurskipulagning og að
horfst sé í augu við raunveruleik-
ann eru til góðs. Vandamálið er
hins vegar, að oft er beðið með að
biðja um greiðslustöðvun of lengi.
Það þýðir að því sem hefði verið
hægt að bjarga, verður ekki
bjargað, vegna þess að staðan er
orðin of erfið. Hér kemur því enn
til, að menn berjast of lengi í
vonlausri stöðu og neita að horfast
í augu við staðreyndir. Greiðslu-
stöðvun er því iðulega undanfari
gjaldþrots.
Gjaldþrotaskipti
Hér á undan er bent á, að bæði
þeir sem sjá ekki fram á að geta
greitt skuldir sínar og þeir sem
gert hafa árangurslaust lögtak, þ.e.
fyrirtæki og einstaklingar sem reka
atvinnurekstur, eiga að gefa sig
upp til gjaldþrotaskipta sjái þeir
ekki fram á að geta staðið í skilum.
Krafa um gjaldþrotaskipti er send
til sýslumanns og bæjarfógeta, í
Reykjavík borgarfógeta. Þessir að-
ilar eru við meðferð gjaldþrotabús
nefndir skiptaráðendur. Skiptaráð-
andi kveður upp úrskurð um það
hvort orðið skuli við kröfu um
gjaldþrotaskipti. Þegar úrskurður
þess efnis er genginn, auglýsir
skiptaráðandi gjaldþrotaskiptin í
Lögbirtingablaðinu og gefur út
innköllun til skuldheimtumanna að
lýsa kröfum í búið innan 2ja mán-
aða frá fyrri birtingu auglýsingar
um gjaldþrot.
Om leið og gjaldþrotaúrskurður
er kveðinn upp er þrotamaður (sá
sem úrskurðaður er gjaldþrota)
sviptur umráðum yfir eignum sín-
um og skiptaráðandi tekur í sína
vörslu öll bókhaldsgögn viðkom-
andi. Skiptaráðandi tekur síðan
allar nauðsynlegar ákvarðanir, sem
ekki þola bið, t.d. hvort halda skuli
atvinnurekstri áfram. Telji skipta-
ráðandi að þrotamaður hafi gerst
sekur um refsiverðan verknað
lætur hann þar til bær yfirvöld
kanna það. Þetta á einkum við ef
talið er að þrotamaður hafi reynt
að koma undan eignum fýrir upp-
haf skipta.
Þegar kröfulýsingarfrestur er út-
runninn, boðar skiptaráðandi til
skiptafundar með þeim, sem eiga
kröfur í búið. Á þeim fundum er
rætt um hvernig með skuli fara og
endalokin eru síðan þau að skipta-
ráðandi boðar til fundar til að fjalla
um reikinga búsins og hvernig
LÚXUS 73