Saga - 2013, Síða 183

Um tíma leit þó út fyrir að þau myndu fá að vera saman:
Hún sagðist ýmist vilja koma eða íhuga málið. Hann beið og vonaði, en
hún kom aldrei.
Ef til vill varð þeim báðum til góðs að þannig skyldi fara. Fjar -
lægðin hélt við söknuðinum og fegraði ljúfar minningar sem nálægðin
hefði getað varpað skugga á. Sambandið milli þeirra varð jafnvel enn
nánara en áður hafði verið (bls. 289).
Hér tel ég að kveða mætti fastar að orði: Hún gat ekki komið, því hefði hún
gert það hefðu þau bæði orðið að horfast í augu við raunveruleikann. Hið
nána og einlæga samband var að miklu leyti tilbúningur sem þau höfðu
skapað saman og þurftu á að halda, þurftu að trúa að væri raunveruleikinn,
ekki síst til að komast hjá því að horfast í augu við allan þann missi sem ævi
þeirra beggja einkenndist af.
Ekki skal efast um ástúð móðurinnar eða góðan ásetning, en vert er að
benda á að eins og Gunnar segir ríkir um það djúp þögn í Nonnabókunum
að Nonni var tökubarn og aðskilinn frá móður sinni. Það er ekki aðeins
faðirinn sem er sveipaður þögn heldur einnig móðirin. Nonni á móður sinni
ekki einungis allt að þakka, heldur er svo margt hennar sök. Það er að henn-
ar frumkvæði sem hann fer út í heim. Hún sendir hann frá sér, fyrstan barna
sinna, og gerir hann í raun munaðarlausan. Hvernig skilur Nonni þetta?
Taldi hann móður sína hafa sent sig í burtu, afneitað sér? Var Nonni aldrei
bitur út í móður sína? Eru afsökunarbeiðnir hans vegna prakkarastrika á
barnsaldri, í bréfum hans frá fullorðinsaldri, leit að syndaaflausn? Gat
Nonni einhvern tíma í raun og veru fyrirgefið móður sinni?
Gunnar segir röð vonbrigða og áfalla í lífinu, sem náðu hámarki með
dauða Manna árið 1884 og svo móðurinnar 1911, hafi orðið til þess að Jón
Sveinsson ákvað að endurskapa líf sitt í sögunum um íslenska drenginn.
Gunnar færir sannfærandi rök fyrir nauðsyn þessarar endursköpunar Jóns
Sveinssonar þar sem hann stóð frammi fyrir því að öll tengsl hans við
Ísland voru rofin, heilsan að gefa sig og kennaraferillinn á enda, auk þess
sem búið var að hafa að engu drauma hans um að gerast trúboði á Íslandi.
Hann varð að skapa sér nýja drauma, ný markmið — sorgum þurfti að
breyta í sigra.
Í Skóla forsjónarinnar (l’École libre de la Providence) í Amiens, þar sem
Jón Sveinsson var við nám, gekk hann til liðs við Norðurbandalagið (Ligue
du Nord) svokallaða, sem var ansi harðsnúin fylking nemenda um að ryðja
kaþólsku kirkjunni braut á Norðurlöndum. Jón dreymdi um að fá í fyllingu
tímans að snúa til Íslands og boða hina sönnu trú. Það var vegna þessa
draums sem hann hafði gengið til liðs við þýska arm jesúítareglunnar, frek-
ar en Frakkana sem honum leið betur hjá, því hann taldi að þannig væri lík-
legra að hann kæmist til Íslands. Svo varð þó ekki, og Jóni Sveinssyni leið
aldrei vel meðal Þjóðverja. Þessu lýsir Gunnar F. Guðmundsson af miklu
ritdómar 181
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 181