Saga - 2013, Page 204

síðan um miðja 16. öld. V. hluti fjallar um trúmál, listir og menntamál. Loks
er VI. hluti stjórnmálasaga 19. og 20. aldar, fjallað um Vestnorðurlönd í
þremur styrjöldum síðan 1807 og um þjóðernishreyfingar og þjóðríkja-
myndun. Það nýstárlega hér er að blandað er saman sögum fjögurra sam-
félaga (því ekki er hægt að tala um Grænlendinga sem eitt samfélag). Að
öðru leyti er fjallað um fremur venjulegt þjóðarsöguefni, og fer líklega best
á því. Þó má segja að efnisvalið sé ekki í fararbroddi þeirra breytinga sem
eru að verða á yfirlitssöguefni þessa áratugina. Þarna er til dæmis mikið um
sjálfstæðisþróun en lítið um lýðræðisþróun, og hvergi er tekið skipulega á
innkomu kvenna í opinbert líf og atvinnulíf á 20. öld. Allur texti bókarinnar
er á dönsku.
Nöfn höfunda, eins til fimm talsins, eru tilfærð við hvern kafla fyrir sig.
Sums staðar eru höfundarnöfn aðeins við fyrsta kaflann í bókarhluta, eða
fyrsta kafla á eftir stuttum inngangi, og ber sjálfsagt að skilja það svo að
kaflarnir á eftir séu eftir sömu höfunda. Að jafnaði er fjallað um öll löndin í
hverjum kafla en nokkur munur á því hvernig efninu er skipað saman. Í
síðasta kaflanum, um þjóðernishreyfingar og sjálfstæðisþróun, eru sérstak-
ir undirkaflar um hvert land fyrir sig (bls. 396–465). Sameiginleg úttekt á
efninu takmarkast við tæplega blaðsíðulangt upphaf og átta línur í lok
síðasta kaflans. Í lýðfræðihlutanum eru sérstakir undir-undirkaflar um
fólksfjölda í hverju landi, fyrir 1700 og eftir 1700 (bls. 119–136). Annars
staðar er fjallað sameiginlega í einum undirkafla um þjóðirnar sem tóku
siðaskiptum frá kaþólsku og í öðrum um kristnun Inúíta á Grænlandi (bls.
249–262). Enn annars staðar eru stuttir undirkaflar um einstök menning-
arsvið þar sem þeim eru gerð skil í öllum löndunum, listgreinum, dansi,
þjóðbúningum, félagsstarfi, íþróttum (bls. 268–287). Þannig er efnisskipun
bókarinnar látin laga sig að efninu, og er það vafalaust rétt ráðið. Ekki hefði
farið betur að setja allt efnið í eitt og sama mótið.
Fyrir kemur að einstök atriði í sögu þjóðanna séu borin beinlínis saman
og settar fram tilgátur um mismun þeirra. En meira er um að lesendum sé
látið þetta eftir. Víða á ég von á að lesendum finnist farið helst til stutt í sam-
anburði, eins og enginn höfundanna hafi tekið almennilega utan um efni
kafla síns í heild. Þar sem höfundar að kafla eru þrír eða fleiri, eins og oftast
er, koma þeir jafnan hver frá sínu landi (dæmt eftir vinnustað samkvæmt
höfundakynningu; heimild mín dugir ekki til að þjóðernisgreina þá með
vissu). Líklega hafa þeir skrifað texta um efni kaflans hver í sínu landi en
framlögum þeirra svo verið blandað saman á mismunandi hátt, hvort sem
höfundar eða ritstjórar hafa gert það. Það hefði sýnilega kostað afar mikla
ritstjórnarvinnu og endurritun að breyta textanum í það horf að hann ræddi
að jafnaði beinlínis hvað var líkt og hvað ólíkt með einstökum þjóðum og
hvers vegna það var. Eftir á efast ég mikið um að það hefði verið ómaksins
vert, enda getur það vel verið kostur að skilja eitthvað eftir handa lesendum
að uppgötva sjálfum á grundvelli þess sem þeir fá að lesa.
ritdómar202
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 202