Saga - 2013, Síða 207

Í gagnrýni á yfirlitsrit er að minnsta kosti eitt auðveldara en að benda á
staðreyndavillur, nefnilega að finna að því að efnisatriði vanti. Þó get ég
ekki stillt mig um að minnast á að helst til stuttlega og ónákvæmt er fjallað
um Innréttingar Skúla Magnússonar á síðari helmingi 18. aldar. Frá þeim er
aðeins sagt í tíu línum (bls. 194–195) þar sem hvorki kemur fram að þarna
hafi verið stigið alfyrsta skrefið til að skapa höfuðborg á sveitabænum
Reykjavík né að danska ríkið hafi staðið að miklu leyti undir rekstri Inn -
réttinganna. Þetta er einkum bagalegt vegna þess að meðal þess sem tengir
Vestnorðurlönd sterkast saman eru tengsl þeirra allra við danska ríkis-
valdið. Því hefði verið fróðlegt að fá samanburð á því hverju hið framfara-
sinnaða danska einvaldsríki 18. aldar úthlutaði hverju þeirra fyrir sig.
Annars sakna ég mest góðra landakorta í bókinni. Á milli efnisyfirlits og
formála er að vísu kort af löndunum öllum þar sem merktir eru inn einir 20
staðir á Grænlandi og níu í Færeyjum (með nöfnum sem ég get að vísu ekki
lesið nema með stækkunargleri). En á Íslandi eru aðeins merktir fjórir staðir,
Reykjavík, Ísafjörður, Akureyri og Seyðisfjörður. Ekki Þingvellir eða Kefla -
víkurflugvöllur. Á bls. 17 er síðan kort af Vestnorðurlöndum í réttum
stærðar hlutföllum og nær norður um mitt Grænland. En þar eru aðeins
nöfn landanna merkt inn. Önnur kort þjóna sérhæfðari tilgangi. Siglinga -
leiðir landnema frá Noregi á víkingaöld eru sýndar á korti á bls. 55; biskups -
setur á vestnorræna svæðinu á miðöldum á bls. 82; dreifing byggðar á
Græn landi á bls. 103. Það er allt og sumt. Ekki bætir úr skák að höfundar eru
sumir nokkuð hirðulausir að sletta óþörfum staðarnöfnum inn í textann.
Þannig er til dæmis sagt frá því að Magnús Stephensen hafi keypt þær tvær
prentsmiðjur sem voru til í landinu og flutt þær til Leirárgarða (bls. 269).
Þetta er í eina skiptið sem Leirárgarðar eru nefndir í bókinni og hætt við að
gæti þvælst fyrir ókunnugu áhugafólki um prentsögu að komast að því
hvar þann stað sé að finna. Ég held að það sé gagnleg regla í söguritun, sér-
staklega í yfirlitsverkum, að fara sparlega með einstakar staðreyndir í texta,
meðal annars nöfn.
Í bókinni eru aðeins mannanafnaskrá og staðarnafnaskrá en engin
atriðisorðaskrá. Það er nokkur galli og eins sá að önnur sérnöfn en manna
og staða eru ekki skráð. Ekki er hægt að slá upp nöfnum stofnana, félags-
samtaka, stjórnmálaflokka, blaða eða tímarita.
Þetta voru útgáfutæknileg atriði en engin aðalatriði. Mestu máli skiptir
að bókin er fróðleg og skemmtileg lesning þeim sem hafa áhuga á sögu og
samfélögum. Það var djörf fyrirætlun að skrifa sameiginlega sögu Vest -
norður landa; þegar ég heyrði um hana fyrst leist mér engan veginn á hana.
„Grænlendingar“ eru auðvitað tveir hópar næstum eins óskyldir og verið
getur. Inúítar höfðu slíka sérstöðu í menningu að varla var hægt að ímynda
sér að þeir yrðu annað en fullkomin andstæða hinna hópanna. Íslendingar
hafa jafnan verið langfjölmennastir svo að umhendis virðist að bera þá sam-
an við hina. Þeir voru líka bóklærðari en hinir hóparnir og bjuggu einir við
ritdómar 205
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 205