Saga - 2019, Blaðsíða 192

auðir um lengri eða skemmri tíma. Það hlýtur að hafa komið fyrir.
Ég ákvað því að reikna með að á meðalbúi hefðu verið 16 fullorðnir
nautgripir. Síðan mat ég hlutfallið á milli nautgripa og sauðfjár (og
geita), aðallega út frá hlutfalli nautgripabeina og sauðfjárbeina sem
fornleifafræðingar höfðu talið upp úr öskuhaugum. Jafnframt
nýttust öskuhaugarnir til að álykta að bein svína, alifugla eða hrossa
væru ekki svo algeng í öskuhaugum bændaheimila að ástæða væri
til að reikna þessar tegundir með. Rétt er að halda því til haga að við
þetta hafði ég mikla hliðsjón af margvíslegum vitnisburðum rit-
heimilda um búfjárfjölda sem Helgi Þorláksson hafði tínt saman í
doktorsritgerð sína, Vaðmál og verðlag (GK 133, 134, 136–137).
Síðan nýtti ég nýlegar niðurstöður mælinga á hlutfalli ólíkra kol-
efnisísótópa í mannabeinum sem sýna að sjávarafurðir hafi að jafn -
aði verið um 20% af fæði fólks en það hlutfall lækkaði ég niður í
15% vegna þess sem landbúskapurinn lagði fram til klæðaefnis en
sjávarútvegur ekki. Þetta umreiknaði ég síðan í einingu sem ég
kallaði jafngildi kúgildis og komst að þeirri niðurstöðu að kvikfjár-
rækt landsmanna hefði skilað 170.000 slíkum á ári og sjávarútvegur -
inn þá 30.000. Þessar stærðir voru síðan bornar saman við tölur um
framleiðslu á átjándu öld, fyrst og fremst búfjártal sem er til frá 1703.
Þá reyndist kvikfjárræktin skila 80.000 kúgildum. Áður hafði ég gert
grófa áætlun um að vinna Íslendinga á átjándu öld hefði verið að
tveimur þriðju hlutum framlag til landbúnaðar en einum þriðja til
sjávarútvegs.12 Miðað við að framleiðni hafi verið jafnmikil í þess -
um atvinnuvegum má þá meta framleiðslu landsmanna á átjándu
öld sem jafngildi 120.000 kúgilda. Útfluttar vörur eru reiknaðar með
og gert ráð fyrir að jafngildi þeirra hafi flust inn í landið sem inn-
flutningsvörur. Nú hafði ég áætlað að landsmenn hefðu farið mest
upp í að vera 60.000 talsins á miðöldum en árið 1703 voru þeir rétt
rúmlega 50.000. Samanburð tímabilanna má því setja upp svona,
reiknað í jafngildum kúgilda:
Kvikfjárrækt Sjávarútvegur Samtals Á hvern íbúa
Hámiðaldir 170.000 30.000 200.000 3,3
Átjánda öld 80.000 40.000 120.000 2,4
gunnar karlsson190
12 Gunnar Karlsson, Afli og sjósókn Íslendinga frá 17. öld til 20. aldar. Fjölrit nr. 135
(Reykjavík: Hafrannsóknastofnun 2007), bls. 30–44, 55 (tafla IV.5), 59 (tafla IV.7).