Bændablaðið - 22.07.2021, Qupperneq 22

Bændablaðið | Fimmtudagur 22. júlí 202122
LÍF&STARF
Lífsstílslitaðar tískubylgjur eða
fordæmi komandi kynslóða?
– Kitty Von-Sometime grænmetisfrömuður
Í gegnum tíðina hefur sjálfbærni
matvælaframleiðslu jafnan þótt
umræðuvert efni. Grenndargarðar
Reykjavíkurborgar, kartöflu-
garðar í Skammadal, matjurta-
garðar kennara í Katlagili svo
eitthvað megi nefna, hafa yfir
árin verið sjálfsagðir staðir að
heimsækja reglulega. Þó ekki alltaf.
En hvernig er staðan í dag? Með
flokkun, moltugerð og almennri
meðvitund þegar kemur að því að
bjarga heiminum – eru hetjur daglegs
lífs farnar að sá í moldarbeðin að
vori með von um uppskeru að
hausti? Eru gróðurhús komin í tísku?
Kartöflubeð? Tómatarækt? Eplarækt?
Vínber? Ræktar einhver gras?
Með þessar brennandi spurningar
á vörunum þurfti svör. Hver er
framtíðarsýn þeirra sem standa í
fæturna?
Viðmælandi minn er ung kona,
móðir stúlku á tólfta ári og íbúi í
Vesturbænum. Hún hefur í nokkurn
tíma haldið úti hóp kölluðum „Adopt
a vegetable plant“, á Facebook auk
síðunnar #kittysfoodwastetips á
instagram og verið iðin við að pósta
þar dýrindis réttum úr heimasprottnu
góðgæti í bland við grænmeti sem
hún verslar á 99 kr. í Krónunni.
Kitty hefur til umráða garðskika
bak við heimili sitt, auk stórfenglegs
gróðurhúss áföstu við húsið. Þar
stígur maður inn í nytjarækt og
núvitund eins og hún gerist best.
Þegar liðið er á sumarið má sjá
vínberjaklasa þekja loftið, kál,
kryddjurtir og tómata í hinum
fegurstu litum. Má segja að hún
sé bæði með nytjahyggju og
útsjónarsemi í blóðinu enda fædd
og uppalin í sveitinni í Devon á
Englandi. Meðal þeirra sem mótuðu
lífsviðhorf hennar var fjölskyldan,
afi hennar ræktaði mikið af sínu
eigin grænmeti á meðan móðir
hennar hafði og hefur þá afstöðu að
versla einungis beint við slátrara og
vörur „beint frá býli“. Kitty minnist
ökuferða sem barn til að sækja egg á
næstu bæi auk þess að eyða stórum
hluta vasapeninga sinna í grænmeti,
hvort sem var á nærliggjandi býlum
eða við vegkantinn. Þar stunduðu
bændur það að setja afgangsvörur í
kassa við veginn og máttu gestir og
gangandi setja þar framlag og fá sér
grænmeti í staðinn.
En fáum nú þessa frábæru konu
til að ræða við okkur.
Grænir fingur, grænt hjarta
̶Að nýta það sem er til, auk þess að
rækta sitt eigið verður eitt þeirra
grundvallaratriða sem næstu
kynslóðir taka sér fyrir hendur. Á
hvað hefur þú sem foreldri lagt
áherslu , ef eitthvað, í þeim efnum?
„Lilja dóttir mín er mjög
meðvituð um nytjahyggju og finnst
ekkert eðlilegra en að rækta sér til
matar – enda alist upp við að geta
gengið í það grænmeti sem ég kem
á legg. Þegar hún var yngri rölti
hún oft um húsið og tíndi í sig kál,
tómata og annað sem ég var að rækta
og neytti því mun meira en þeirra
fimm skammta á dag sem ráðlagt
er. Eftir því sem hún eltist hefur hún
oftar en ekki boðið vinum sínum í
gróðurhúsið til að smakka (þar sem
hún veit að það er bæði betra og
ferskara á bragðið) og er ófeimin
við að tilkynna að kvöldverðurinn
sem var að klárast sé mestmegnis
keyptur á 99 kr. í boði Krónunnar.
Lilja hlustar á og nemur það sem ég
fræði hana um, en við eigum góðar
stundir saman bæði við garðyrkju
og spjall. Um daginn settu hún og
vinkona hennar niður kartöflur
sem voru farnar að spíra hjá mér,
enda tel ég mikilvægt að börn hafi
skilning á hvaðan matvæli koma,
kunni undirstöðuatriði í ræktun auk
þess að fá að upplifa stoltið þegar
plönturnar vaxa og dafna.
Allt of oft er einblínt á hve meira
spennandi það er að eiga eitthvað
tölvutengt, eitthvað nógu dýrt og fínt
sem kostar nógu mikla peninga – á
þessum aldri þegar manneskjan er
hvað móttækilegust. Ég tel hins vegar
mun mikilvægara að finna gleði yfir
öðrum hlutum, virkja meðvitund
og áhuga barna þegar kemur að
sjálfbærni, vita að hægt sé að rækta
mat og kunna það. Neysluhyggja
er nefnilega ekki sjálfbær. – Þetta
skiptir máli! Einnig hvetur þetta börn
til að smakka á grænmeti sem þau eru
ef til vill hikandi við að vilja prófa,
en er meira spennandi tilhugsun ef
þau rækta það sjálf.
Sama á við um fullorðna. Síðan ég
stofnaði hópinn „Adopt a vegetable
plant“ á Facebook hef ég fengið
endalaust af myndum, myndböndum
og orðsendingum frá ókunnu fólki –
hve stolt og glöð þau eru þegar vel
hefur gengið með ræktun. Í gegnum
Covid-tímabilið má segja að fólk
hafi tvíeflst, fólk sem hafði aldrei
ræktað neitt í lífinu var allt í einu
komið með nýjan tilgang. Með því
að gefa ræktuninni athygli, áhuga
og tíma fór eitthvað að vaxa. Bæði
bókstaflega og svo innra með þeim
– sem er bráðnauðsynlegt öllum.
Andlegur ávinningur, fjárhagslegur
og nærandi – þessi reynsla er jákvæð
á svo margan hátt.“
Vilmundur Hansen grænmetisgæðingur hreifst af ræktunarhæfileikum Kittyar og heimsótti hana fullur eftirvæntingar
í gróðurhúsið. Má segja að með þeirri heimsókn hafi blómgast vináttubönd.
Kál í fullum skrúða.
Tómatar af öllum stærðum og gerðum.
Þrýstnir og þéttir vínberjaklasar.
Lilja Constance, dóttir Kittyar, er meðvituð um nýtingu náttúrunnar og gæði
– meðal annars það að djúpsteikt fíflahöfuð eru herramannsmatur.