Fréttablaðið - 14.05.2022, Blaðsíða 79

Það þarf að huga
vel að því að fjöl-
skyldur og börn fái
viðeigandi þjónustu svo
þeim farnist vel eftir
ættleiðingu og það
viljum við standa vörð
um.
Rut Sigurðardóttir
Það getur verið
vandasamt að feta
þann mjóa veg að hlusta
á aðstæður og sjónarmið
fólks, sýna hluttekningu
og skilning en þurfa líka
að benda fólki á að það
séu fleiri sjónarhorn og
að hægt sé að fara aðra
leið en það stefni á.
Þorleifur Kr. Níelsson
Þorleifur Kr. Níelsson starfar
sem félagsráðgjafi og fjöl-
skyldufræðingur. Hann segir
fagið vera afar fjölbreytt
enda séu verkefnin jafn ólík
og þau eru mörg.
Fjölskyldufræði er ekki nýtt fag, að
sögn Þorleifs. „Upphaf fjölskyldu-
meðferðar úti í hinni víðu veröld
má finna allt aftur til byrjunar
20. aldar eða um svipað leyti og
aðrar sálfélagslegar kenningar
spruttu fram. Saga fjölskyldumeð-
ferðar á Íslandi byrjaði á áttunda
áratug síðustu aldar og fagfélag
fjölskyldufræðinga hérlendis var
stofnað árið 1994.
Kerfiskenningar (e. Systems
Theory) eru þær grundvallarkenn-
ingar sem liggja að baki hug-
myndafræðilegum grunni fjöl-
skyldufræðinga. Það er illmögulegt
að hugsa um það hvernig veröldin
virkar án þess að hugsa um það
hvernig hin ýmsu kerfi virka. Auk
kerfiskenninga eru aðrar kenn-
ingar sem renna stoðum undir
þetta fræðasvið. Fjölskyldumeð-
ferð er gagnreynd og gamalgróin
fræði til að aðstoða fjölskyldur og
meðlimi þeirra með mismunandi
úrlausnarefni.“
Fjölbreytt starf um land allt
Þorleifur býr á Akureyri og starfar
þar við fag sitt. Starfið er þó ekki
einskorðað við Norðurland og
dregur það hann víða á land. „Ég
starfa sem sérfræðingur hjá hinu
opinbera. Einnig starfræki ég
ásamt öðrum viðtalsstofuna Skref
– fjölskylduráðgjöf Norðurlands
á Akureyri, þar sem fólk greiðir
sjálft fyrir þjónustuna sem þar er
veitt. Fólk getur þar fengið með-
ferðarviðtöl og býð ég þá upp á ein-
Margt býr í verkfærakistu fjölskyldufræðingsins
Þorleifur segir það skipta lykilmáli í starfi fjölskyldufræðings að veita heild-
ræna meðferð sem tekur tillit til allra aðila og aðstæðna í hverju máli fyrir sig.
Fréttablaðið/auðunn
Félagsráðgjafinn Rut Sig-
urðardóttir hjá Íslenskri ætt-
leiðingu bætti við sig námi í
fjölskyldumeðferð til að geta
veitt þeim sem leita til félags-
ins víðtækari þjónustu. Það
er mikilvægt að veita fólki
sem ættleiðir öfluga þjón-
ustu, fyrir, meðan og eftir
ættleiðingu og að ættleiddir
fái hana líka á unglings- og
fullorðinsárum.
„Íslensk ættleiðing var stofnuð
í núverandi mynd árið 1978 en
það var ekki fjölskyldufræðingur
starfandi hér fyrr en fyrir tveimur
árum, þegar ég útskrifaðist sem
slíkur, en ég hef verið hér í fimm
ár,“ segir Rut Sigurðardóttir hjá
Íslenskri ættleiðingu. „Ég byrjaði
sem félagsráðgjafi en bætti svo við
mig fjölskyldufræðinámi sem efldi
mig sem fagaðila og hefur gefið
mér tækifæri til að auka þjónustu
við fjölskyldur í ættleiðingar-
ferlinu og til ættleiddra. Árið 2018
breyttum við ráðgjöf, stuðningi
og fræðslu til fjölskyldna sem eru
í ættleiðingarferlinu og svo hefur
þjónustan haldið áfram að þróast
á meðan ég var í náminu og eftir
það.
Sérstaða fjölskyldufræðinga er
að við höfum færni og þekkingu
til að vinna með mörgum í einu
og það er mikilvægur þáttur þegar
unnið er að þjónustu við fjöl-
skyldur sem verða til við ættleið-
ingu,“ segir Rut. „Ég hef séð mikla
breytingu á því hvernig ég get stutt
við fólk og fjölskyldur hjá félaginu
eftir að ég bætti við mig þessari
menntun.“
Veita þjónustu í gegnum allt ferlið
„Við veitum þjónustu fyrir, meðan
og eftir ættleiðingu. Við byrjum á
því að undirbúa fólk, aðstoða við
umsóknarferlið og erum svo til
staðar eftir ættleiðinguna. Íslensk
ættleiðing sinnir milligöngu,
stuðningi og ráðgjöf, en það er
sýslumaðurinn á höfuðborgar-
svæðinu sem veitir leyfi til hjóna
og einstaklinga til ættleiðinga,“
segir Rut. „Við komum eingöngu að
milligöngu ættleiðinga frá öðrum
löndum og erum í dag í samvinnu
við Tékkland, Tógó, Kólumbíu og
Kína. Í dag eru börnin sem ættleidd
eru að utan yfirleitt yngst tveggja
ára en meðalaldur undanfarin ár
hefur verið þriggja til fjögurra ára.
Ástæðan fyrir því að börnin eru
yfirleitt yngst tveggja ára er sú að
það þarf að vera tryggt að barnið
sé lagalega laust til ættleiðingar,“
segir Rut. „Þá er búið að leita
innan fjölskyldu og í uppruna-
landi barnsins að fjölskyldu, en
ættleiðing úr landi er alltaf síðasta
úrræðið fyrir barn. Ættleiðing er
alltaf áfall fyrir barn, það er verið
að taka það úr aðstæðum sem
það þekkir og setja það inn í nýjar
aðstæður sem eru því framandi.
Slíkt reynir alltaf á bæði barnið
og foreldrana og því mikilvægt að
undirbúningur, stuðningur og ráð-
gjöf í ferlinu öllu sé til staðar.“
Gera það sem er best fyrir barnið
„Hugmyndafræðin okkar sem
ættleiðingafélag gengur út á það
sem er best fyrir börnin og í okkar
helsta samstarfslandi í dag, Tékk-
landi, eru börn pöruð saman við
réttu fjölskylduna, í stað þess að
vera bara númer á lista,“ útskýrir
Rut. „Því er það mjög misjafnt
hvað fólk þarf að bíða lengi, allt frá
hálfu ári til fjögurra ára, eftir að
fólk hefur fengið forsamþykki hjá
Sýslumanni og er komið á biðlista í
upprunalandi.
Sýslumaður vinnur eftir reglu-
gerð um ættleiðingar og gefur leyfi,
en það tekur níu til tólf mánuði og
við vildum gjarnan stytta ferlið.
Það að kerfið ákveði hvort þú
megir vera foreldri er líka áskorun
í sjálfu sér. „Við leggjum líka mikla
áherslu á að þetta séu börn með
áfallasögu sem foreldrar þurfa
að vera tilbúnir að takast á við,“
útskýrir Rut.
Þjónustan stuðlar að velferð
„Þegar fólk fer að sækja barnið fær
það stuðning og líka eftir að heim
er komið. Þegar það er erlendis
tilnefnir það svo vini og fjöl-
skyldumeðlimi sem fá líka fræðslu,
þannig að við sinnum líka stórfjöl-
skyldu og tengslanetinu,“ útskýrir
Rut. „Svo kemur frekari fræðsla
þegar börnin hefja nám í leik- og
grunnskóla.
Til er ættleiðingarþunglyndi
og það er töluvert algengara en
fæðingarþunglyndi. Áskoranirnar
eru oft miklu meiri og það eru
oft væntingar um að allt verði
frábært eftir þessa löngu bið,“
segir Rut. „Því þarf að huga vel
að því að fjölskyldur og börn fái
viðeigandi þjónustu svo þeim
farnist vel eftir ættleiðingu og það
viljum við standa vörð um. Í ljósi
aldurs barnanna njóta þau ekki
sömu þjónustu og nýfædd börn,
en þeirri þjónustu er ætlað að
styðja við barnið og foreldra þess.
Þarna kemur Íslensk ættleiðing
inn í staðinn og veitir stuðning
og ráðgjöf sem stuðlar að velferð
þeirra.“ n
Fjölskyldumeðferð
hluti af
ættleiðingarferlinu
Rut Sigurðar-
dóttir hjá
Íslenskri ætt-
leiðingu segir að
þjónustan þar
sé mikilvægur
þáttur í velferð
fjölskyldna sem
verða til við ætt-
leiðingu.
Fréttablaðið/
antOn brinK
staklingsmeðferð, parameðferð,
fjölskyldumeðferð, sáttamiðlun,
skilnaðarráðgjöf og handleiðslu
fyrir annað fagfólk.
Það kann að hljóma undarlega,
en ég starfa hjá sérfræðiteymi
Sýslumannsins á höfuðborgar-
svæðinu. Þó er ég staðsettur með
mína vinnustöð hjá Sýslumann-
inum á Norðurlandi eystra á
Akureyri. Sérfræðiteymið, sem ég
er hluti af hjá sýslumanni, sinnir
sáttameðferð, sérfræðiráðgjöf
og sérfræðivinnu í forsjár-, lög-
heimilis- og umgengnisdeilum.
Þetta eru málin þar sem foreldrar
eru ósammála um þessi atriði hjá
sínum börnum. Ég fer oft á flakk
í starfi mínu hjá sýslumanni og
hitti foreldra og börn alls staðar á
landinu en sérfræðiteymið sinnir
öllu landinu. Reyndar hefur Covid-
19 gert það að verkum að foreldrar
eru opnari fyrir því en áður að nýta
fjarfundi þegar það er hægt.“
Börnin eru aðalatriðið
Þorleifur útskrifaðist árið 2006
sem félagsráðgjafi frá Háskóla
Íslands og bætti við sig meistara-
gráðu í fjölskyldumeðferð árið
2012 frá sama skóla. Einnig er hann
með diplómanám í handleiðslu
frá HÍ. „Menntun mín og reynsla
sem félagsráðgjafi og fjölskyldu-
fræðingur kemur sér afar vel í
öllum ofangreindum störfum
mínum. Það getur verið vandasamt
að feta þann mjóa veg að hlusta á
aðstæður og sjónarmið fólks, sýna
hluttekningu og skilning en þurfa
líka að benda fólki á að það séu
fleiri sjónarhorn og að hægt sé að
fara aðra leið en það stefni á. Í starfi
mínu hjá sýslumanni eru börnin
aðalatriðið og velferð þeirra og það
getur reynt á þegar foreldra greinir
á um hvað sé barninu fyrir bestu.“
Heildræn nálgun
Að sögn Þorleifs er starfssvið fjöl-
skyldufræðinga afar margþætt og
oft og tíðum þverfaglegt enda sé
bakgrunnur fjölskyldufræðinga
margbreytilegur. „Aðalstyrkleiki
fjölskyldufræðinga er að geta horft
á aðstæður fólks út frá mörgum
áttum og að geta hjálpað fjölskyld-
um, af öllum stærðum og gerðum,
að takast á við sameiginleg vanda-
mál sem geta skapast í fjölskyldu-
lífinu. Fjölskyldufræðingar telja að
horfa verði á verkefnið sem við er
að eiga með heildrænum hætti en
ekki út frá einstaklingunum sem
eiga í hlut.
Algengasta starf fjölskyldufræð-
inga er að veita einstaklings-, para-,
og fjölskyldumeðferð á viðtals-
stofum. Þess utan starfa fjölskyldu-
fræðingar hjá ýmsum opinberum
stofnunum, eins og til dæmis á
heilbrigðissviði, félagsþjónustu,
barnavernd og hjá sýslumanni,
svo dæmi séu tekin. Fjölskyldu-
fræðingar leynast jafnvel innan
þjóðkirkjunnar og hjá óháðum
félagasamtökum.“
Fag í sífelldri þróun
„Það má segja að fræðin og fagið
séu í sífelldri þróun. Sumt dettur út
á meðan annað kemur nýtt inn, en
flest nýtist þó í verkfærakistu sér-
fræðingsins. Það sem mér finnst þó
alltaf merkilegast er þegar sumir
sérfræðingar segja að sín aðferð sé
mest og best, til að ná árangri í því
að hjálpa fólki til bættra lífsgæða.
Það er hins vegar ekki svo. Frekar
eru það einstaklingsbundnir þættir
hjá þeim sem nota þjónustuna
og meðferðarsambandið sem
myndast á milli sérfræðinga og
skjólstæðinga, sem mestu máli
skipta fyrir árangur í viðtals-
meðferð. Viðtalsmeðferð virkar
ef skjólstæðingar upplifa sig sem
virka þátttakendur í meðferðinni,
upplifa meðferðarsambandið við
sérfræðinginn á jákvæðan máta og
finnst meðferðin vera í tengslum
við sín mál og markmið í átt að
bata og betri lífsgæðum.“ n
3LAUGARDAGUR 14. maí 2022 FjölskylduFr æðingaFélag Íslands