Fréttablaðið - 14.05.2022, Blaðsíða 92

Fréttablaðið - 14.05.2022, Blaðsíða 92
Þetta getur veitt rann- sóknarlög- reglu- mönnum innsýn í það hvern- ig sakborn- ingur og brotaþoli komust í samband. Ólafur Örn Bragason Lögreglan hefur vanalega tvö verk, að rann- saka meinta glæpi en hitt er í raun að halda friðinn. Stephen D. Hart Einn helsti sérfræðingur í áhættumati kom nýverið til landsins til að aðstoða lög­ regluna við rannsóknir á kyn­ ferðisbrotum gegn börnum. Ég hef rannsakað áhættu­ mat í kynferðisbrotum almennt og í alls konar ólíkum týpum of beldis, eins og ofbeldi í nánu sam­ bandi, eltihrella, hryðjuverk og hef almennt mikinn áhuga á áhættu­ mati í tengslum við hvers kyns ofbeldi,“ segir Stephen. Samkvæmt tölfræði lögreglunnar er meirihluti brotaþola í kynferðis­ brotamálum börn að aldri, eða 61 prósent, á meðan meðalaldur grun­ aðra er nokkru hærri. Innleiðing áhættumatsins er liður í aðgerðum stjórnvalda fyrir gerendur ofbeldis og er ætlað að auka við þekkingu sérfræðinga á sviðinu, að einfalda eða staðla forgangsröðun mála, huga að forvarnaraðgerðum og um leið draga úr líkum á ítrekunar­ brotum. Vinnustofan Hart á Íslandi var tvíþætt. Fyrst fjallaði hann almennt um áhættumat í kyn­ ferðisbrotamálum en seinni hluti vinnustofunnar var svo nýttur til að þjálfa bæði lögreglu og ákærendur í aðferðafræði áhættumatsins og for­ gangsröðun mála fyrir lögregluna. Vilja sinna meiri forvörnum „Það sem er ljóst af samtölum mínum við lögregluna hér er að hún vill hafa fleiri leiðir til að koma í veg fyrir að of beldi geti haldið áfram gegn börnum. Lögreglan annast vanalega tvö verk, að rann­ saka meintan glæp en hitt er í raun að halda friðinn. Að koma í veg fyrir að glæpir séu framdir,“ segir Steph­ en, og að lögreglan nái ekki að sinna forvörnum að því marki sem hún vill því að það sé svo mikið að gera í því að rannsaka þau brot sem búið er að fremja. „Það er auðvitað hægt að halda því áfram, að handtaka fólk og fá það sakfellt, en það kemur ekki í veg fyrir aðra glæpi og í raun er lögreglan mögulega að leyfa f leiri glæpum að henda en þarf, með því að sinna ekki nægilegum forvörn­ um. Þetta er erfitt og lögreglan hefur þróað margar aðferðir til að glíma við þennan vanda, eins og að búa til verkefni þar sem unnið er að því að spá fyrir um hvað gæti gerst og gefa þannig lögreglunni einhver tól til að koma í veg fyrir kynferðislegt ofbeldi,“ segir Stephen, en tekur þó Meira gefandi að koma í veg fyrir glæpi Stephen hefur mikla trú á því að hér muni lög- reglunni takast vel að innleiða áhættumatið. FRÉTTABLAÐIÐ/ VALLI Ólafur segir það gott fyrir lögregl- una að geta sinnt meiri forvörnum. Gefur lögreglu betri innsýn „Þetta er ákveðin breyting á fókus hjá okkur að því leytinu til að við erum að skoða forvarnir, og að sinna afbrotavarnahlutverki okkar, en ekki eingöngu rannsókn þessara brota,“ segir Ólafur Örn Bragason, forstöðumaður mennta- og starfsþróunarseturs ríkislög- reglustjóra. Hann segir að núna, með áhættumatinu, sé ekki aðeins metin forgangsröðun rannsókna, heldur líka hvort lögreglan hafi áhyggjur af því að viðkomandi brjóti af sér aftur eða að hann haldi áfram að brjóta af sér, án þess þó að taka afstöðu til sakleysis eða sektar. Hann segir að þetta hjálpi einnig við rannsókn lögreglunnar. „Þetta getur veitt rannsóknarlögreglumönnum innsýn í það hvernig sakborningur og brotaþoli komust í samband, hvernig dýnamíkin var og hvaða aðferðum var beitt við að til dæmis normalísera kynferðislegt ofbeldi,“ segir Ólafur, og að það hjálpi rannsóknarlögreglumönnum að skilja betur eðli kynferðisbrota. fram að þetta geti verið ansi f lókið fyrir lögregluna því ekki gefist tími til að meta öll mál með sama hætti. Flokka samkvæmt bráðaþörf „En það eru aðferðir til að greina þau mál frá þar sem gild ástæða er til að telja að það stafi einhver hætta af einstaklingi og að hann gæti brotið af sér, eða brotið aftur af sér,“ segir Stephen og að það þurfi svo, þegar það er búið að bera kennsl á þessa einstaklinga, að finna leiðir til að forgangsraða þeim og finna ein­ hver úrræði fyrir þá. „Þá er hægt að byrja á þeim ein­ staklingum sem stafar mest hætta af og hægt að nota þau úrræði sem eru í boði til að minnka áhættuna.“ Hann segir að það sé auðvitað erfitt að meta hvar er hætta og hvar ekki, en líkir ferlinu við f lokkun samkvæmt bráðaþörf [e. Triage] á spítala þar sem sjúklingar eru spurðir grundvallarspurninga eins og hvort þeir séu með verki fyrir brjósti eða eigi erfitt með að anda. „Það er ekki hægt að spá fyrir um margt með þessum spurningum, en það sem þær eru hannaðar til að gera er að bera kennsl á fólk sem gæti verið að deyja svo að það sé hægt að bregðast strax við. Ef fólk svarar þessu ekki játandi, þá getur það beðið. Jafnvel þótt því blæði,“ segir hann. „Þetta eru ákvarðanir upp á líf og dauða til að réttlæta takmarkaðan mannafla eða úrræði, en það er það nákvæmlega sama og lögreglan þarf að gera. Það sem við ræddum á námskeiðinu er hvernig við getum framkvæmt þessa f lokkun til að reyna að hjálpa lögreglunni að bera kennsl á mál þar sem kynferðisof­ beldi gegn börnum hefur í för með sér mikla og alvarlega hættu,“ segir Stephen. Hann segir að hægt sé að nota þessa aðferð sama hvort það sé verið að meta einstakling sem búinn er að brjóta á barni og gæti gert það aftur eða þar sem grunur leikur á að einstaklingur gæti brot­ ið á barni, eða jafnvel til að meta einhvern sem sýnir af sér óæskilega hegðun. „Ég get tekið dæmi um kenn­ ara í menntaskóla sem klippir út af myndum hausa barna og setur hausana á klámmyndir af fullorðn­ um konum. Það er kannski ekki ólöglegt en það er ekki í lagi og þetta væri eitthvað sem myndi f lokkast undir aðstæður þar sem sérstaklega er fylgst með,“ segir Stephen. Hann segir að fyrir marga lög­ reglumenn sé það verulega gefandi að sinna þessu samhliða rann­ sóknum, því þannig sjái þeir í verki hvernig þeir eru að vernda fólk fyrir glæpum. „Að koma í veg fyrir glæp er miklu meira gefandi en að ná einhverjum sem er þegar búinn að fremja glæp.“ Spurður hvort að lögreglan á Íslandi sé vel í stakk búin til að inn­ leiða áhættumatið segir Stephen að hann telji ekki mikið vanta upp á. Bjóða gerendum í úrræði „Ísland er að mörgu leyti eins og Kan­ ada, það er stórt lítið land, þannig að fjöldi fólks miðað við stærð landsins er lítill og það er kostur, því þetta snýst ekki endilega um að vera með marga lögreglumenn, þetta snýst um að þeir sem eru til staðar vinni á gáfulegan hátt.“ Hann segir að hluti af áhættumat­ inu sé að bera kennsl á þá sem geti stafað af hætta og svo að bjóða þeim úrræði sem geti aðstoðað þá við að hætta að beita of beldi eða koma í veg fyrir að þeir beiti því. Vinnustofan sem fór fram í síð­ ustu viku var eins konar prufa á því sem er búið að þróa síðasta árið og næsta skref er að koma áhættumat­ inu í notkun og svo eftir einhvern tíma verður metið hvort það þurfi að aðlaga það frekar íslenskum aðstæðum. „Það var gott að sjá að lög­ reglan hér leggur áherslu á öryggi almennra borgara, en ekki bara handtökutíðni. Það er erfitt fyrir lögregluna að breyta hugsunar­ hætti sínum, en ég yrði ánægður ef enginn yrði handtekinn og glæpa­ tíðnin væri engin. Eða ef það eru færri handteknir því það eru fáir að brjóta af sér. Það er gott að verja meiru í forvarnir því þá verður sam­ félagið mögulega betra og borgar­ arnir ánægðari.“ ■ Lovísa Arnardóttir lovisa @frettabladid.is Þegar búið er að bera kennsl á gerendur þá er mikilvægt að finna þeim viðeigandi úrræði, að sögn Stephen. 42 Helgin 14. maí 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.