Bændablaðið - 09.06.2022, Qupperneq 14

14 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júní 2022
FRÉTTIR
Skýrsla starfshóps matvælaráðherra um starfsemi blóðmerabúskapar:
Blóðtaka úr fylfullum hryssum verður starfsleyfisskyld
– Lagt er til að framleiðsluhvetjandi hvatakerfi verði óheimilt
Blóðtaka úr fylfullum hryssum
verður áfram leyfð hér á landi með
skilyrðum, sem sett verða í nýrri
reglugerð matvælaráðherra.
Aðdragandi hennar er nýútkomin
skýrsla starfshóps á vegum
ráðuneytisins sem fjallaði um
blóðtökur úr fylfullum hryssum,
regluverk og eftirlit með henni.
Starfshópurinn var skipaður
í byrjun árs eftir að myndband
svissneskra dýraverndarsamtaka var
birt á vefnum, þar sem sjá mátti illa
meðferð á hryssum í blóðtöku.. Í
kjölfarið sköpuðust miklar umræður
um blóðmerabúskap, tilgang
blóðtökunnar og meðhöndlun hryssna
sem nýttar eru í slíka starfsemi. Í vinnu
sinni leitaði starfshópurinn umsagna
og álits fjórtán hagaðila, s.s. fulltrúa
dýraverndarsamtaka, dýralækna,
hrossabænda, líftæknifyrirtækisins
Ísteka og fleiri.
Reglugerð byggð á skilyrðum
Matvælastofnunar
Í skýrslunni er rýnt í umfang
starfseminnar, eftirlit, dýravelferð,
löggjöf, sjónarmið hagaðila. Út
frá þeim eru settar fram tillögur
um framhald starfseminnar. Fram
kemur að sjónarmið hagaðilanna
séu ósamrýmanleg og skoðanir á
báða vegu mjög afdráttarlausar.
Valkostir um framhald málsins
séu í meginatriðum tveir; að leyfa
starfsemina áfram en með breyttum
forsendum eða banna hana.
Svandís Svavarsdóttir matvæla­
ráðherra fór að fyrri tillögu hópsins
og hefur nú sett reglugerð um
starfsemina sem gilda mun til þriggja
ára. Í henni verður kveðið á um að
starfsemin sé leyfisskyld og að skýrt
verði kveðið á um hvaða skilyrði hún
þarf að uppfylla.
Samkvæmt skýrslunni geta
skilyrði reglugerðarinnar byggst á
þeim sem Matvælastofnun setur nú
þegar en auk þess leggur hópurinn til
að þau verði aukin með tilliti til þeirra
sjónarmiða sem fram komu hjá þeim
aðilum sem starfshópurinn ræddi við.
„Setja þarf ítarlegri ákvæði um
aðbúnað og aðstöðu, eftirlit með
ástandi hrossa varðandi heilbrigði,
hófhirðu og skapgerðarmat,
vinnuaðferðir við blóðtökuna
sjálfa og um innra og ytra eftirlit
með henni. Þá telur hópurinn
nauðsynlegt að óháður aðili, svo sem
Tilraunastöðin á Keldum, sannreyni
mælingar á blóðbúskap hryssnanna
að minnsta kosti tímabundið.
Nauðsynlegt er einnig að skilyrði
verði sett um aldursbil hryssna í
blóðtöku, hámarksfjölda í stóðum
og hámarksfjölda sem dýralæknir
má hafa umsjón með í blóðtöku. Þá
er eðlilegt að aðstoðarmaður undir
stjórn dýralæknis sé til staðar við
hvern blóðtökubás til að geta brugðist
skjótt við ef vandamál koma upp,“
segir í skýrslunni.
Lagt er til að framleiðsluhvetjandi
hvatakerfi, sem geta stefnt dýravelferð
í hættu, verði óheimil.
Samkvæmt gæðahandbók Ísteka
frá árinu 2017 eru greiðsluflokkar
fyrir blóð hryssu þrír, F, H og H2.
Borgað er fyrir bestu heimtur. Til
að lenda í hæsta greiðsluflokki
(H2) þarf hryssa að gefa af sér 5
lítra átta sinnum á blóðtökutímabili.
Inntökumörk í flokk H eru 25 lítrar
yfir sumar að meðaltali. Aðrar fara í
lægri greiðsluflokk – F.
Fjögur meginsjónarmið
Í skýrslunni er farið yfir megin­
sjónarmið þeirra hagaðila sem
starfshópurinn ræddi við. Sex
hagaðilar töluðu fyrir banni á
starfseminni en átta vildu leyfa með
skilyrðum.
Meginsjónarmið sem aðilarnir
byggðu afstöðu sína á lutu að
dýravelferð, efnahagslegum sjónar­
miðum, ræktunarsjónarmiðum og rétt
til atvinnu. Starfshópurinn dró fram
heildarmynd hverra meginsjónarmiða
þar sem dýravelferð fékk lengstu
afgreiðsluna og ekki að ósekju, þar
sem myndbandið sem varð til þess
að umræða um starfsemina fór í gang
beinir sjónum sínum sérstaklega að
velferð dýranna.
Undir efnisflokknum er fjallað um
útigöngu blóðmerastóða, blóðtöku,
blóðmagn og tilgang blóðtökunnar.
Því er lýst að hross sem ganga
úti allt árið verði ekki meint af því.
Þvert á móti njóti þau þannig mest
frelsis og hafa besta möguleika á að
sýna sitt náttúrulega eðli, sem styður
alþjóðleg sjónarmið um dýravelferð.
Hins vegar þurfi að huga vel að
fóðrun útigangshrossa og að þau séu
í góðum holdum.
Aðgerð blóðtökunnar sjálfrar
er enn fremur til umræðu en
myndbandið sýndi að skelfileg atvik
geti átt sér stað ef illa er að verki
staðið við slíkar aðfarir. Fram kemur
að blóðtakan sjálf sé íþyngjandi fyrir
hryssur en þær jafni sig á tiltölulega
skömmum tíma. Ekki hafi komið
upp alvarleg frávik við blóðtöku við
eftirlit Matvælastofnunar.
Ekki hægt að heimfæra
rannsóknir á nagdýrum á hross
Fáar rannsóknir hafa verið gerðar á
því hvað fylfullar merar þola að missa
mikið magn af blóði, bæði við hverja
blóðtöku og yfir blóðtökutímabilið. Í
dag getur blóðtakan numið allt að 5
lítrum vikulega í 8 vikur, eða allt að
40 lítrum yfir blóðtökutímabil.
Við umfjöllun um blóðmagnið
fékk starfshópurinn til sín Xavier
Mateca Vilanova prófessor, sem
er fyrsti höfundur vísindagreinar
sem talsvert var vísað til í umræðu
um hvað eðlilegt magn geti talist
í blóðtöku. Grein hans fjallar um
blóðtöku úr nagdýrum og sagði hann
við starfshópinn að ekki væri hægt að
heimfæra þær niðurstöður á hross án
fyrirvara því grundvallar líffræðilegur
munur er á milli nagdýra og hrossa.
Þessi eðlismunur er skýrður í
skýrslunni.
Vísað er í aðra rannsókn þar
sem staðhæft er að áhrifin af því að
taka 25% af blóðmagni úr hrossi í
einu væru tímabundin og innan
viðmiðunarmarka er varðar heilsu
og velferð sem settar eru fram.
„Blóðtaka sem nemur 20 mL/
kg svarar því til 7,6–8,2 lítra sem er
þriðjungi meira en tekið er úr hryssum
hér á landi. Rannsóknin tekur ekki
til endurtekinnar blóðtöku en fram
kemur að flestir blóðþættirnir hafi
endurnýjað sig á innan við viku. Þá
var hún ekki framkvæmd á fylfullum
hryssum og óvíst hvort það hafi
einhver áhrif,“ segir í skýrslunni.
Jafnframt kemur fram að þrátt
fyrir að vísindalega sannreyndar
rannsóknir á áhrifum blóðtökunnar,
eins og hún er framkvæmd í dag,
skorti byggi starfsemin á áratuga
reynslu. Eftirlitið sé margþætt og
sýni að heilsufar hryssnanna sé
gott, framleiðslusjúkdómar séu nær
óþekktir og afföll afar lítil.
„Þá eru fyrirliggjandi mælingar
á hemoglóbíni hjá 2.391 hryssu yfir
11 ára tímabil, sem gefa mynd af
blóðbúskap hryssnanna viku eftir
hverja blóðtöku. (...) Þær mælingar
benda til þess að blóðtapið sé innan
þeirra marka sem hryssurnar geta
mætt með varabirgðum (til skamms
tíma) og nýmyndun blóðs (til lengri
tíma). Styrkur hemóglóbíns helst
því innan viðmiðunarmarka allt
blóðtökutímabilið,“ segir í skýrslunni.
Litlar ályktanir eru dregnar af
umræðum um tilgang blóðtökunnar
en að ekki sé hægt að réttlæta
framleiðslu á hráefni í frjósemislyf
sem notuð eru í þauleldi annarra
húsdýra, ef aðstæður eldisdýranna séu
ekki í samræmi við alþjóðleg viðmið
um velferð dýra.
„Því verði að réttlæta hana á
eigin forsendum, sem dýrahald í
atvinnuskyni sem skapar eigandanum
tekjur,“ segir í skýrslunni.
Erfitt að mæla áhrif á ímynd
Þá er velt upp möguleikum þess að
banna starfsemina, en starfshópurinn
telur að ekki sé hægt að gera það á
grundvelli laga um velferð dýra. Til
þess skorti málefnalegri sjónarmið.
„Ef banna á starfsemina á
grundvelli dýravelferðar þyrfti
auk þess að líta til jafnræðis milli
mismunandi dýrahalds í atvinnuskyni
en starfshópurinn fór ekki í slíkan
samanburð. Að auki yrðu að koma
til sterkari málefnaleg sjónarmið
byggð á mögulegum breytingum á
niðurstöðum eftirlits og rannsókna.
Annar möguleiki væri að banna
starfsemina á grundvelli óbeinna
efnahagslegra hagsmuna, s.s. ímyndar
íslenska hestsins og hugsanlegra
neikvæðra áhrifa á hestatengda
starfsemi í landinu.“
Hins vegar komi fram að erfitt sé
að mæla eða sýna fram á slík áhrif
en það yrði óhjákvæmilegt áður en
ákvörðun yrði tekin með tilliti til
slíkra sjónarmiða.
„Slík sjónarmið kunna að falla undir
skilyrðið um að almannahagsmunir
krefjist þess að starfsemi þessi verði
bönnuð en slík ákvörðun verður að
auki að samrýmast þeim kröfum
sem gerðar eru til skerðingar á
stjórnarskrárvörðum réttindum,“ segir
í skýrslunni.
Í viðauka skýrslunnar kemur fram
að blóðmerahald sé ekki bannað í
dýraverndarlögum Evrópuríkja og
ekki sé að finna ákvæði í almennri
dýraverndunarlöggjöf Evrópuríkja
þar sem lagt sé bann við blóðtöku
úr fylfullum merum til framleiðslu
á PMSG.
Þriggja manna starfshópur
Í starfshópnum voru Iðunn
Guðjónsdóttir, sérfræðingur í
atvinnuvega­ og nýsköpunarráðu­
neytinu, sem var formaður hópsins,
Sigríður Björnsdóttir, yfirdýralæknir í
hrossasjúkdómum hjá Matvælastofnun
og Ólafur Páll Jónsson, prófessor við
Háskóla Íslands. /ghp
Vísindalegar sannreyndar rannsóknir á áhrifum blóðtöku á fylfullum hryssum, eins og hún er framkvæmd í dag, skortir að mati skýrsluhöfunda. Þar segir
þó að starfsemin byggi á áratuga reynslu, eftirlit sé margþætt og sýni að heilsufar hryssnanna sé gott, framleiðslusjúkdómar séu nær óþekktir og afföll
afar lítil. Mynd / ghp
Lely Center Ísland
Reykjavík: Krókháls 5f – Sími 414 0000 – www.LCI.is
Akureyri: Óðinsnes 2 – Sími 464 8600
HAUGSUGU-
DÆLUR
6,500 - 9,500
11,000 - 13,500 lítra
HAUGSUGUHLUTIR
VARAHLUTIR