Skessuhorn - 08.06.2022, Blaðsíða 51

MIÐVIKUDAGUR 8. JÚNÍ 2022 51
áhöfn með Íslendingum. Úti á
sjó verður maður bara að treysta
á sjálfan sig og redda sér, það er
enginn að fara að túlka fyrir mann.
Ég finn því mikinn mun á íslensku-
kunnáttunni. Mér finnst samt
vanta íslenskunámskeið fyrir lengra
komna í málinu og tengt atvinnu.
Það eru mörg námskeið í boði, en
það er bara grunnur sem ég hef náð
tökum á.“
Fullkominn drengur
Hringur er ísari og landar einu
sinni í viku uppi í vinnslu hjá
G.Run í Grundarfrði, það er land-
að einu sinni í viku. Kerfið er sett
upp þannig að brottför er á föstu-
dögum og heimkoma á miðviku-
dögum í síðasta lagi, en stundum
fyrr ef vel gengur að fylla. Nokkuð
styttri túrar en á frystitogurunum,
en Grzegorz segist vel undir lengra
úthald búinn.
„Ég var á Rifsnesinu. Við fór-
um oft norður á vertíð og lönduð-
um á Siglufirði. Þá fær maður bara
löndunarfrí og svo er farið beint
út, þannig að það eru löng úthöld.
Maður fékk kannski helgarfrí á
fjögurra vikna fresti. Ég get því vel
ímyndað mér hvernig það er.“
Grzegorz er kokkur á Hring,
eins og áður segir. Tók við því í
fyrrahaust, en áður hafði hann verið
afleysingakokkur við og við. Þegar
kokkurinn hætti benti skipstjór-
inn á Grzegorz sem arftaka, þannig
að það er greinilega ekki mikið
skammast yfir matnum hans.
„Þeir skamma mig ekki, en það
tilheyrir að skammast aðeins í
kokknum. Ég gef þeim þó ekki mik-
ið færi á að vera með athugasemd-
ir. Það að vera kokkur gefur manni
líka færi á að koma heim með
kunnáttu.“
Er konan ekki ánægð með það?
„Jú, ég er mjög ánægð með matinn
hans. Hann er fullkominn drengur.
Hann er hógvær og fer gott orð af
honum,“ segir Diana Matusiewicz,
sambýliskona Grzegorz í sam-
tali við blaðamann. Diana vinnur á
dvalarheimili aldraðra en var áður í
fiskvinnslu hjá G.Run. Þau hjóna-
leysin eiga engin börn, ennþá. Það
er nefnilega á planinu og það sem
meira er, þá verða þau ekki hjóna-
leysi mikið lengur því það styttist
í stóra daginn. Diana og Grzegorz
munu ganga í það heilaga í Póllandi
8. ágúst í sumar.
Þó Grzegorz sé skráður kokkur,
þá tekur hann að sjálfsögðu þátt í
öllum verkum um borð ef með þarf.
Stundum þarf allar hendur á dekk
ef hölin eru stór eða bæta þarf stór
göt.
Að læra nýja hluti
Sjómennskan var nýr kafli í lífi
Grzegorz og hann hafði ekki kom-
ið nálægt sjónum áður en hann kom
til Íslands. „Þetta var það nýtt fyr-
ir mér að þegar ég kom heim eft-
ir fyrsta túrinn fékk ég landriðu.
Þegar ég kom heim datt ég næst-
um því í sturtunni, þetta var allt
svo óvenjulegt. Það sem ég hef hins
vegar fram yfir marga sem eru nýir
er að ég hef aldrei orðið sjóveikur.
Það er mikill kostur, enda fátt
verra en að vera sjóveikur um borð.
Það eru þó til dæmi um sjóara til
áratuga sem fundu alltaf til sjó-
veiki fyrstu dagana í túrnum en létu
það ekki stoppa sig. Það er nefni-
lega eitthvað við sjóinn sem togar
í mann, ef maður hefur einu sinni
kynnst því að vera um borð, finna
krafta náttúruaflanna og smæð
manns og skips. Meira að segja
stærstu skip verða ógnarsmá þegar
hvergi sést til lands. Sjórinn krækir
einhvern veginn í vitund manns og
það er morgunljóst að sjórinn hefur
krækt í Grzegorz.
„Þetta var erfitt fyrst. Í fyrsta
túrnum grét ég oft í koddann og var
hræddur við að vera farinn langt frá
landi. Ég velti því fyrir mér hver
myndi bjarga mér ef illa færi og þá
hvernig. Hef ég tíma til að synda
burtu og bjarga mér? Annar túrinn
var eins, en það var eitthvað sem
hvatti mig áfram. Ég veit ekki hvað
það var, hvort það var að geta upp-
fyllt drauma mína, en ég varð háð-
ur því að fara aftur og aftur,“ segir
Grzegorz, og staðfestir þar með að
sjórinn hefur krækt í hann.
Grzegorz er þakklátur fyrir allt
sem honum var kennt tengt fisk-
veiðum og sérstaklega er hann
þakklátur fyrrverandi háseta á
Hring, Mihhail Hanz. „Hann er frá
Eistlandi og er kominn á eftirlaun,
en var einstaklega þolinmóður við
að kenna rétt handtök. Og ekki
bara gagnvart mér, hann var dug-
legur við að kenna öllum það sem
til þurfti.“
Smitandi ástríða
Það sem upp úr sjónum kemur
heillar hann ekki síður. Grzegorz
sýnir blaðamanni fjölda mynda sem
hann hefur tekið um borð, stórfiska
sem vekja enn undrun og áhuga
Grzegorz við stofuborðið heima.
Hann tekur mikið af myndum og
myndböndum í túrum og birtir
á instagram, á @sea_atlantic_, en
nokkrar þeirra má sjá hér með við-
talinu.
Ástríða Grzegorz er nánast
áþreifanleg þegar hann ræðir um
sjóinn og skoðar myndir. Diana
segir að sá áhugi birtist meðal
annars í því að þegar hann kemur
auga á bát sem hann fær áhuga á
brjótist ástríðan fram. Hann rúnti
reglulega niður að skipi og skoðar
og veit að einn daginn muni hann
enda um borð. Hann gerði þetta
bæði varðandi Rifsnes og Hring.
Sá skipin, dólaði sér á bryggjunni
þegar þau voru í höfn, rúntaði nið-
ur að þeim og skoðaði og endaði
sem háseti þar. Setur sér markmið
og sáir fræjum sem spíra.
Mórall, ekki peningar
Laun skipta máli og það að hafa góð-
ar tekjur hefur hjálpað Grzegorz að
láta drauma sína rætast. Honum er
hins vegar mjög áfram um að fólk
megi ekki einblína um of á peninga,
allra síst á sjónum.
„Það sem mér finnst mikilvæg-
ast þegar maður er á sjó er hvern-
ig fólki líður um borð, að það sé
góður mórall. Það má ekki bara
mæta og hugsa um peningana og
að vera latur er smitandi. Ef það er
góður mórall og góður mannskap-
ur verður allt annað auðveldara og
þá verða peningarnir bara gulrót.
Vondur mórall getur eyðilagt allt,
þegar menn eru lokaðir saman í
einum matsal og á skipi úti á ball-
arhafi. Til dæmis er ekki gott þegar
menn eru í sífellu að spyrja hvenær
við komum heim, jafnvel áður en
lagt er úr höfn. Þá skynjar maður
að viðkomandi hefur engan áhuga á
þessu. Ég hef bara áhuga á að fylla
bátinn og þegar því er lokið förum
við í land. Það er fátt skemmtilegra
en þegar við fáum gott hal á togara.
Þetta er skrýtin tilfinning, maður
æsist upp og keppnisskapið kvikn-
ar. Maður fær alls kyns hugmyndir
og setur sér markmið; að fara niður
í lest og loka einhverjum 40 körum
eða eitthvað.“
En er Grzegorz ekki einmitt að
lýsa aflaæðinu sem stundum gríp-
ur skipstjóra? Stundum sagði mað-
ur í slíkum aðstæðum að nú væri
kallinn kominn á öskrið. Áttu ekki
bara að stefna að því að verða skip-
stjóri? „Ég mundi alveg skoða það
ef ég væri betri í íslensku. En það er
kannski of stórt verkefni fyrir mig.
Því fylgir rosalega mikil ábyrgð og
það krefst mjög mikillar þekkingar.
Maður þar að leiða hópinn og hafa
alla með sér í liði. Þetta tekur mörg
ár. Mér líður betur í að geta gefið
mig 100% í starf sem ekki er eins
háttsett, en að eltast við drauma
sem ég tel ólíklegt að geti ræst.“
Grzegorz hefur góðar fyrir-
myndir hvað þetta varðar, skip-
stjóra og stýrimann á Hringn-
um. „Þeir eru pottþéttir, geggjað-
ir skipstjórar, menn sem eru fædd-
ir í þetta. Viðmiðið er því nokkuð
hátt.“
Sjómannadagurinn
mikilvægur
Grzegorz segir að sjómanna-
dagurinn sé honum mikilvægur og
hann finni vel á þeim degi hve sjó-
menn skipti miklu máli.
„Þetta er mjög stór dagur fyr-
ir mig og allar fjölskyldurnar.
Ég tek þátt í öllum hátíðarhöld-
um og keppnum sem eru í boði.
Kapp róður, reiptog og kodda-
slagur. Ég finn á þessum degi að
fólk ber virðingu fyrir sjómönn-
um, það mætir og tekur þátt í
hátíðahöldunum. Svo er þetta eini
dagurinn á árinu sem ég get vakn-
að og fengið mér bjór í morgun-
mat án þess að konan skammist
í mér,“ segir Grzegorz, og þau
Diana hlæja dátt. Kannski bendir
það til þess að ekki sé full alvara á
bak við lýsingu á þessum morgun-
verði meistaranna.
Grátið í koddann
Sjómennskan er samt annað og
meira en bjór í morgunmat einu
sinni á ári og lífið er ekki bara dans
á rósum um borð. Grzegorz segir
að fyrstu túrarnir hafi verið erfiðir
og hann hafi átt erfiða daga á sjó.
„Það er erfitt að koma óvanur í
nýtt umhverfi og kunna ekki hand-
tökin, geta ekki bundið, geta ekki
saumað, ekki gert þetta eða hitt.
Mér hefur alveg liðið illa í slíkum
aðstæðum og fundist þetta vera til-
gangslaust á þeim tímapunkti, áður
en allt fór að ganga vel. Maður á
hins vegar ekki að gefast upp þegar
manni líður illa, heldur prófa sig
áfram og gefa þessu tíma, áður en
maður tekur ákvörðun um að hætta.
Ég gleymi því aldrei þegar ég var
að byrja á togara. Ég var að læra að
loka belgnum, pokanum, og sagðist
geta það. Ég tók hins vegar ekki síð-
ustu slaufuna og þeir slengdu pok-
anum. Þegar þeir voru að hífa opn-
aði skipstjórinn dyrnar og leit beint
á mig, starði á mig og engan ann-
an, en sagði ekki neitt. Ég hugsaði
að ég vissi að ég hefði gert eitthvað
stórt af mér, en ég vissi ekki hvað.
Eftir þetta kanna ég sérstaklega vel
að allt sé tryggt.“
Grzegorz segist ekki hafa lent í
alvarlegu atviki á sjónum, en auðvit-
að er það skilgreiningaratriði hvað
er alvarlegt í þessum efnum. Fyr-
ir nokkrum mánuðum síðan fékk
hann línuna ofan á höfuðið þegar
verið var að hífa í brælu. Hann
var með hjálm, en var að sjálf-
sögðu sendur í skoðun á sjúkrahús-
ið og var með háls- og höfuðverki
í nokkra daga. Það er nokkuð ein-
kennandi fyrir Grzegorz að hann
greindi slysið með sjálfum sér, fór
yfir það í huga sér hvað hefði far-
ið úrskeiðis. Niðurstaðan var sú að
hann hafði farið aðra leið en hann
var vanur að gera. Þegar verið er
að hífa er sjaldnast mikill tími til að
velta hlutum fyrir sér og ákvarðanir
eru teknar á augabragði.
„Það fyrsta sem ég hugsaði þegar
ég datt niður var af hverju ég hefði
farið hérna en ekki hinum megin.
Ég kenndi engum öðrum um þetta
og skammaðist ekki í neinum. En
slysin gera ekki boð á undan sér
og þetta var bara sekúndubrot. Ég
fékk frábæra umönnun eftir þetta,
skipstjórinn var búinn að hringja í
land á undan okkur og ég fékk veik-
indaleyfi eins og þurfti. 100% þjón-
usta.“
Diana skýtur því inn í að hann
hafi ekki einu sinni þegið það leyfi
sem honum bauðst, aðeins ver-
ið einn túr í landi en ekki tvo.
Grzegorz segist hins vegar aldrei
hafa lent í lífshættulegri brælu og
alltaf treyst skipstjóranum.
Það á kannski ekki að koma á
óvart að Grzegorz hafi ekki nýtt
veikindaleyfið til fulls. Á þeim níu
árum sem hann hefur verið til sjós
hefur hann aðeins tvisvar sinnum
farið í leyfi. Fyrst vegna aðgerðar
við æðahnútum og svo þegar hann
fékk línuna í höfuðið. Fram að því
hafði hann tekið alla túra. Á Grund-
firðingi var kerfi og þeir reglulega í
landi, en árið á Rifsnesinu reri hann
alla túra sem í boði voru. Fyrst og
fremst til að ná að klára að safna sér
fyrir húsinu. Hann tekur sér auka-
mánuð í frí í sumar, tilefnið enda
ærið; áður nefnt brúðkaup.
Vill vera á sjónum
Ástríða Grzegorz fyrir sjómennsk-
unni er slík að blaðamann langar
bara að rifja upp gamla takta og
skella sér með í túr. En getur hann
hugsað sér að vera á sjónum það
sem eftir er?
„Já. Sjómennskan tekur þó á. Ég
er búinn að vera á sjó í níu ár og hef
alveg fundið fyrir því að það hefur
áhrif á skrokkinn. Maður fær verk í
hnén og í bakið. Mér finnst eitt ár
á sjó jafngilda tveimur árum í vinnu
í landi. Ég mun vera eins lengi á
sjó og heilsan leyfir, helst þangað
til ég kemst á eftirlaun. Hvar sem
ég verð; á Íslandi, í Skotlandi eða
Noregi, þá mun ég vera á sjó. Þetta
er vinna sem mér líður vel í og
nýt mín vel við. Lífið snýst um að
finna sér vinnu sem manni líður vel
í, þá er maður ekki lengur í vinnu
heldur að gera eitthvað sem lætur
manni líða vel. Ég hef mikla ástríðu
fyrir sjónum og það auðveldar allt.
Ég hlakka til að fara á sjóinn fyrir
hvern túr. Ég veit að þetta er ekki
fyrir alla, það verður hver að finna
sitt. Mér finnst þó að allir þurfi að
prófa að fara á sjó.“ kóp
Sjórinn geymir kynjaskepnur.
Grzegorz er liðtækur netamaður, enda hefur hann lagt sig fram við að læra öll
handtök um borð.