Læknablaðið - 01.06.2022, Blaðsíða 32

300 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
R A N N S Ó K N
verulegum einkennum.12 Ef loftleki er viðvarandi (>72-96 klukku-
stundir) er oftast gripið til skurðaðgerðar, og sama á við þegar
um endurtekið loftbrjóst er að ræða sömu megin. Hjá sjúklingum
sem greinast samtímis með loftbrjóst beggja vegna, eða hjá þeim
sem starfa sem flugmenn eða kafarar, er stundum beitt skurðað-
gerð strax við fyrsta loftbrjósti, enda eru þeir í aukinni hættu á
endurteknu loftbrjósti vegna þrýstingsbreytinga í vinnuumhverfi
sínu.7,13,14
Í dag eru skurðaðgerðir við frumkomnu sjálfsprottnu loftbrjósti
nær alltaf gerðar með brjóstholssjá (video assisted thoracoscopic sur-
gery, VATS) sem hefur nánast leyst af hólmi aðgerðir í gegnum
hefðbundinn brjóstholsskurð (thoracotomy).12 Í bæði brjóstholssjár-
og opinni aðgerð eru leku blöðrurnar á lungnatoppi fjarlægðar
með fleygskurði, fleiðran á brjóstveggnum oftast röspuð með
sandpappír eða grisju (mechanical pleurodesis) og jafnvel gert hluta-
brottnám á henni efst. Í erfiðari tilfellum, eins og við síendurtekin
loftbrjóst, kemur jafnframt til greina að beita fleiðrulímingu með
mepacríni, doxycyklíni eða talkúmi (chemical pleurodesis).
Árangur aðgerða við loftbrjósti hefur áður verið rannsakaður á
Íslandi og birtust niðurstöður í Læknablaðinu 1986 og 2007.15,16 Fyrri
rannsóknin tók þó aðeins til opinna aðgerða og sú síðari náði að-
eins til takmarkaðs fjölda brjóstholsaðgerða sem þá voru að ryðja
sér til rúms.
Markmið þessarar rannsóknar var því að kanna árangur skurð-
aðgerða við frumkomnu sjálfsprottnu loftbrjósti á Landspítala á 28
ára tímabili með áherslu á tíðni aðgerða, ábendingar, skammtíma
fylgikvilla og tíðni aðgerða vegna endurtekins loftbrjósts.
Efniviður og aðferðir
Áður en rannsóknin hófst lágu fyrir leyfi frá siðanefnd heilbrigðis-
rannsókna á Landspítala og Vísindarannsóknarnefnd Landspítala
(22/2019).
Sjúklingar
Rannsóknin var afturskyggn og náði til 386 sjúklinga sem geng-
ust undir 430 aðgerðir vegna frumkomins sjálfsprottins loftbrjósts
á Landspítala frá 1. janúar 1991 til 31. desember 2018. Hluti sjúk-
lingaþýðisins var einnig með í þeim tveimur eldri rannsóknum á
loftbrjósti sem birtust í Læknablaðinu og nefndar voru áður. Ekki
voru teknir með í rannsóknina sjúklingar með sjálfsprottið loft-
brjóst sem rekja mátti til undirliggjandi lungnasjúkdóms, áverka,
lungnaskurðaðgerða vegna annarra sjúkdóma, sýkinga eða tíða-
loftbrjósts.
Listi yfir sjúklinga var fenginn frá sjúklingabókhaldi Landspít-
ala og var leitað eftir aðgerðakóðum fyrir fleygskurð á lunga og
brottnámi á hluta lunga, bæði með opinni tækni og brjóstholssjá.
Til þess að tryggja að allir sjúklingar væru teknir með í rannsókn-
ina var einnig leitað að sjúklingum sem gengust undir fleiðru-
ertingu eða þar sem hluti fleiðru hafði verið fjarlægður. Loks var
leitað eftir kóðum í greiningaskrá Landspítala að greiningunum
loftbrjósti og sjálfsprottnu loftbrjósti.
Skráðar breytur
Upplýsingar fengust úr sjúkraskrám, meðal annars úr aðgerða-
lýsingum og svæfingaskýrslum. Í rafrænan gagnagrunn voru
skráðar upplýsingar um bakgrunnsþætti sjúklinga: aldur, kyn,
reykingasögu og fyrra heilsufar, meðal annars aðra undirliggjandi
sjúkdóma. Einnig var skráð hvort um hægra eða vinstra loftbrjóst
var að ræða og hvort einkenni um þrýstiloftbrjóst væru til staðar.
Ábendingar aðgerðar voru skráðar, aðgerðartími í mínútum og
hvað gert var í aðgerðinni. Einnig var farið yfir alla snemmkomna
fylgikvilla eftir aðgerð (<30 daga frá aðgerð), legutíma í heilum
dögum og 30 daga dánartíðni. Viðvarandi loftleki var skilgreindur
sem loftleki sem varði lengur en 96 klukkustundir frá aðgerð. Loks
var sérstaklega litið til sjúklinga sem greindust með endurtekið
loftbrjóst sömu megin, það er loftbrjóst sem greindist >30 daga
frá upphaflegu aðgerðinni og krafðist síðkominnar endurtekinn-
ar skurðaðgerðar. Sjúklingaþýðinu var skipt í fjögur 7 ára tímabil
sem voru borin saman.
Framkvæmd skurðaðgerðar og eftirlit
Aðgerðin var alltaf gerð í svæfingu, oftast í gegnum brjósthols-
skurð fyrir 2005, en eftir það með aðstoð brjóstholssjár (VATS) í
89% tilfella. Lungað var fellt saman í aðgerðinni með tvöfaldri
berkjurennu og lungnablöðrur sem ollu lekanum fjarlægðar með
fleygskurði á lunga. Auk þess var oftast beitt fleiðruertingu með
sandpappír eða grisju og frá árinu 2005 framkvæmt að auki hluta-
1991-2018 1991-1997 1998-2004 2005-2011 2012-2018
Aldur 24 (19,32) 25 (21,31) 24 (19,32) 23 (18,32) 21 (19,32)
Þyngd, kg* 68 ± 11 67 ± 11 69 ± 11 67 ± 12 69 ± 10
Hæð, cm** 181 ± 8 181 ± 8 180 ± 7 181 ± 10 181 ± 8
LÞS, cm/kg2 21 ± 3 21 ± 2 21 ± 3 21 ± 3 21 ± 3
Reykt fram að aðgerð 188 (49) 56 (50) 43 (49) 54 (52) 35 (42)
Reykingasaga 253 (66) 79 (71) 58 (66) 62 (60) 54 (65)
Staðsetning loftbrjósts
Hægri 194 (50) 50 (45) 42 (48) 53 (51) 49 (59)
Vinstri 191 (49) 62 (55) 45 (51) 50 (49) 34 (41)
*Upplýsingar um þyngd vantaði hjá 23 sjúklingum. **Upplýsingar um hæð vantaði hjá 57 sjúklingum.
LÞS, líkamsþyngdarstuðull.
Tafla I. Upplýsingar um sjúklinga. Fjöldi (%), meðaltal ± staðalfrávik eða miðgildi (bil).