Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.2008, Blaðsíða 36

Ísfiskur á stríðsárunum
Stefán Runólfsson segir frá
36 - Sjóm­annablaðið Víkingur­
Bókaútgáfan Hólar hefur gefið út
bókina STEBBI RUN ­ annasamir
dagar og ögurstundir. Bókin fjallar
um lífshlaup Eyjamannsins Stefáns
Runólfssonar sem helgaði sjávarútvegi
allan starfsferil sinn ­ á einhverju mesta
umbrota­ og framfaraskeiði í sögu
íslensku þjóðarinnar. Þá stóð hann
í eldlínunni á örlagaríkustu dögum
Vestmannaeyja.
Óskar Þór Karlsson skráði endurminn-
ingar Stefáns:
Breski herinn kemur
Dagurinn sem breski herinn gekk á
land í Eyjum er mér mjög skýr í minni.
Þetta var í byrjun maí árið 1940 og það
var mjög gott veður þennan dag. Það
kom stórt herskip sem lagðist fyrir utan
og síðan voru hermennirnir ferjaðir í land
á stórum skipsbátum. Þetta var talsverður
fjöldi manna sem kom. Þeir virtust hafa
undirbúið mjög vel komu sína og aflað
sér heilmikilla upplýsinga þó líklega
reyndust þær ekki allar réttar. Þeir gengu
hiklaust til verks og sölsuðu tafarlaust
undir sig með hervaldi ýmis hús og
mannvirki í bænum. Þeir tóku Hótel Berg
en þar héldu offiserarnir svo til á meðan
á dvöl þeirra stóð.
Herliðið tók strax til starfa og reisti
marga bragga, bæði austur á eyjunni og
eins uppi á Stórhöfða þar sem komið var
fyrir loftvarnabyssu. Herinn kom líka
með bæði jeppa og hertrukka í land.
Menn voru líka handteknir. Þarna var
skip sem hét Artic og áhöfnin á skip-
inu var öll tekin föst. Bretarnir töldu sig
hafa miðað út sendingar frá þessu skipi
til Þjóðverja. Meðal þeirra sem Bretarnir
handtóku í bænum var maður að nafni
Guðni Ingvarsson. Þeir töldu sig eiga eitt-
hvað sökótt við hann sem ég aldrei vissi
hvað átti að vera. Guðni var ágætismaður
og ég taldi mig síðar vita það eitt með
vissu að hann hefði verið alsaklaus.
*
Bretarnir handtóku einnig þýskan
mann sem bjó í Eyjum og var kvæntur
þar íslenskri konu. Sá maður hét Hans
Tegeder, mjög glæsilegur maður á velli.
Hann var sendur til Bretlands og það
þótti mörgum hörkulegar aðfarir. Hans
var alsaklaus en varð að gjalda fyrir það
eitt að vera af þýsku þjóðerni. Hann var
svo látinn laus eftir að stríðinu lauk. En
harkan var mikil á þessum stríðstímum.
*
En það var ekki aðeins hernáms-
liðið sem hafði áhrif á mannlífið í
Vestmannaeyjum á stríðsárunum heldur
auðvitað líka stríðið sjálft. Fólk vissi af
og fylgdist með átökunum og daglega
flutti Ríkisútvarpið fréttir af hörmung-
um stríðsins. Fólki sem þá var á miðjum
aldri var í fersku minni hörmungar fyrri
heimsstyrjaldarinnar og það mikla mann-
fall sem þá varð í Evrópu.
Fólk hafði stöðugar áhyggjur af öryggi
íslenskra sjómanna á skipum sem sigldu
með ísfisk til Bretlands á stríðsárunum.
Það voru mörg skip og bátar í stöðugum
ferðum á milli, þar á meðal skip frá
Vestmannaeyjum. Þaðan var siglt út með
óhemjumikið magn af fiski á stríðsárun-
„Mánudagskvöldið 22. janúar 1973 höfðum við hjónin farið í bíó eins og við gerðum oft, sérstaklega á yngri árum,“ byrjar Stefán áhrifamikla frásögn sína
af gosinu. Sú nótt gleymist aldrei sem fylgdi á eftir.