Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.2008, Blaðsíða 12

12 - Sjóm­annablaðið Víkingur­
var munurinn á þeim og fyrirstríðs tog-
urunum. Og þá er það að við kyndararnir
förum úr erfiðasta verkinu á togurunum í
það léttasta, að líta eftir olíunni, hitanum
á henni og að stilla þrýstinginn rétt; stilla
ventlana, hreinsa spíssana. Væri hitinn á
svartolíunni réttur og þrýstingurinn, þá
eyddi hann minnstu, og það besta fékkst
út úr olíunni. Þessi svartolía, sem við
tókum, þurfti svona 60 til 68 stiga hita.
Við stofuhita var hún eins og tjara. Þetta
áttum við að passa.
Hvernig voru samskipti kyndara við vél-
stjóra og stýrimenn, skipstjóra?
Vélstjórarnir voru náttúrulega í sér
flokki. Þetta voru það miklir menn, sko,
þó eitthvað væri það farið að breytast á
stríðsárunum. Ég man að í fyrsta skipt-
ið sem ég fór til Eimskips, það var árið
1936, var ég í afleysingum á Selfossi
(sem áður hét Villemoes). Þá er Hafliði
Hafliðason annar vélstjóri, og þetta var
bara sumar í afleysingum. Þá var ösku-
rennan, sem kallað var, eitthvað óklár og
við að koma til Akureyrar og áttum að
vera búnir að kippa henni inn, sko, að
öllu jöfnu, áður en við komum í höfn.
Þetta var eiginlega segldúkur niður með
síðunni.
Og þarna erum við að basla við þetta
og ég segi: „Þú, þú“, við Hafliða sem er
með okkur í þessu. Þá segir kyndarinn
við mig: „Djöfull ertu kaldur maður að
þúa annan vélstjóra.“
Þá kunni ég ekki mannasiðina hjá
Eimskip. Ég átti að þéra Hafliða. En
Hafliði sagði ekkert við þessu, ég tók
ekki eftir neinu hjá honum. Það var
bara kyndaranum sem brá, hann kunni
mannasiðina og var móðgaður yfir þessu
og fór að tala um það um kvöldið í mat-
artímanum hvað ég hefði verið kaldur!
Grammófónninn skal í land
Kyndarar fóru ekki í skóla en vélstjór-
ar fóru í skóla, langan skóla. Þeir voru
4 ár í smiðju og 3 ár í vélstjóraskóla,
eða 7 ár samanlagt. Til þess að komast í
Stýrimannaskólann þurftu menn að vera
21 árs og hafa verið minnst 24 mánuði á
sjó.
Fiskimannaprófið var einn og hálfur
vetur og gaf 300 tonna réttindi. Svo þurft-
ir þú að bæta einu ári við til þess að taka
meira farmannaprófið. Það gaf full rétt-
indi á hvaða skip sem var, engin takmörk.
Þeir byrjuðu sem þriðji stýrimaður og svo
urðu þeir bara að vinna sig upp. Eimskip
hafði það „princip“ til fyrirmyndar öllum
öðrum, að menn gengu upp eftir starfs-
aldri. Gengið var á röðina nema ef borist
hafði kæra um óreglu eða eitthvað þess
háttar.
Pétur Björnsson var lengi skipstjóri
á Goðafossi eða þangað til Sigurður
Gíslason tók við 1942. Pétur var ekki
farinn þegar ég kom á skipið og hann
var strangur með hlutina. Sem dæmi um
það þá vorum við eitt sinn í New York,
og þótt þetta væri á stríðsárunum sváfu
menn enn frammi í lúkarnum en vegna
árekstrarhættu við tundurdufl var það
ekki leyft seinna í stríðinu. Einn kynd-
arinn hafði fengið leyfi til þess að hafa
útvarpsgrammófón, sem hann hafði
keypt, aftur á öðru plássi. Þar var fullt af
herbergjum en allir farþegarnir voru aftur
á fyrsta plássi.
Þegar Pétur Björnsson, skipstjóri,
heyrði þetta ætlar hann að láta henda
grammófóninum í land, enda þótt annað
plássið væri tómt. Það vildi verða svolítið
vesen og töf þegar verið var að fara, gæta
þurfti þess að enginn gleymdist og að
allir væru með rétta pappíra og slíkt. Pétur Björnsson skipstjóri.
Goðafoss (II) við bryggju á Akureyri. Myndin er tekin á 4. áratugi síðustu aldar.