Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.2012, Side 18

18 – Sjómannablaðið Víkingur
Járnbrautin kom fyrst
Iðnbyltingin er talin hefjast á Englandi um miðja 18. öldina.
Eitt merkasta afkvæmi hennar er gufuvélin frá 1769, sem kennd
er við James Watt og breytti fleiru en í fyrstu var ætlað, bæði í
iðnaði og samgöngum. Þegar gull fannst í Kaliforníu í janúar
1848, skapaðist raunverulegt gullæði. Fólk flykktist af stað
vestur í von um skjótfenginn gróða. Um tvær leiðir var að velja:
að fara með hestvögnum vestur slétturnar miklu og síðan yfir
Klettafjöllin, en það var ekki fyrr en
1869, að járnbraut var lögð vestur yfir
Bandaríkin, stranda á milli; eða sjóleið-
ina suður fyrir Hornhöfða í Suður-
Ameríku og norður til Kaliforníu, alls
rúmar 13 þúsund sjómílur, ferðalag sem
gat tekið marga mánuði við erfiðan að-
búnað.
Það var kaupsýslu- og útgerðarmaður-
inn William H. Aspinwall, sem flotaði
þeirri hugmynd að byggja járnbraut
þvert yfir Panamaeiðið. Hann fékk aðra
kaupsýslumenn í lið með sér og þeir
stofnuðu hlutafélag með 1 milljón doll-
ara í stofnfé. Rétt um þetta leyti fór
hjólaskipið SS California, sem einnig
var þrímöstrungur, rétt 1000 tonn að
stærð frá New York og suður fyrir Horn-
höfða til San Francisco og var 145 daga
á leiðinni! Það átti því að stytta siglinga-
leiðina um nærri 7900 sjómílur með
járnbrautarlagningunni.
Verkið hófst í maí 1850. Brátt kom í
ljós, að hér var við ramman reip að
draga, landslagið var erfitt, brúa þurfti margar ár, stórar og
smáar og sjúkdómar herjuðu, malaría og gula felldu þúsundir
verkamanna, en alls er talið, að allt að 10 þúsund manns hafi
látist við gerð járnbrautarinnar, enda enn nær hálf öld uns
menn fundu samhengi milli gulu og malaríu og smitberans,
moskitóflugunnar. Jarðvegur var víða gljúpur og á einum staðn-
um voru 30 metrar ofan á fast. Þetta varð nær allt að grafa með
handafli og aka svo burtu í kerrum dregnum af múldýrum. All-
ar vistir þurfti að flytja um langan veg, jafnvel þúsundir kíló-
metra og jók það allan kostnað mjög. Vinnuafl kom víða að,
jafnvel frá Kína og Ástralíu.
Eftir rúmt ár var stofnféð nær uppurið, en þá varð óvænt
happ. Tvö gufuskip með um 1000 farþega leituðu skjóls í Pan-
ama vegna fellibyls og þó aðeins um 11 km. hefðu verið lagðir
af járnbrautinni, fluttu þeir fólkið að brautarenda og sáu því
svo fyrir flutningi vestur yfir með vögnum. Fyrir þetta tóku þeir
stórfé og pöntuðu strax farþegavagna að heiman! Þetta varð
drjúg tekjulind. Í júlí 1852 voru þeir komnir með járnbrautina
að Chagesá, stjórfljóti sem er mikill farartálmi. Fyrsta brúin var
trébrú, sem tók af í miklu flóði, en sú næsta var stálbrú, hærri
og lengri, rúmir 90 metrar. Alls þurfti að gera 170 brýr og ræsi.
Erfiðast og fyrirhafnarsamast var að grafa niður mishæðir,
sem tók nokkra mánuði. Þeir, sem unnu vestan frá, höfðu feng-
ið teina og annað er til þurfti með skipi, sem sigldi fyrir Horn-
höfða. Þeir lögðu 18 km. og 27. jan. 1855 voru síðustu teinarn-
ir tengdir og járnbrautin var tilbúin. Hins vegar kom fljótt í
ljós, að viðurinn, sem notaður hafði verið stóðst illa hitabeltis-
loftslagið og þurfti víða að skipta um og nota harðvið. Upphaf-
legar kostnaðaráætlanir stóðust ekki, sem ekki kemur á óvart,
þegar unnið er að stóru verkefni í lítt þekktu landi og loftslagi.
Heildarkostnaðurinn var 8 milljónir dollara, áttfalt hærri en
fyrstu áætlanir gerðu ráð fyrir. Hins vegar var vörumagnið, sem
flutt var þennan spotta, það langmesta í heimi miðað við vega-
lengd og járnbrautin malaði eigendum sínum gull. Hlutverk
hennar við smíði skipaskurðarins var mikið og enn þann dag í
dag, mikið endurbætt, flytur hún fólk og vörur heimshafanna á
milli.
Tilraunir Frakka
Það var árla á 19. öldinni, að þýski vísindamaðurinn Alexand-
er von Humbolt setti fram hugmynd um að grafa skipaskurð
Gaillard (Culebra) Cut, þar eru vatnaskil á milli austurs og vesturs. Á þessum kafla leiðarinnar (12,6 km)
er siglt undir Centennial brúna.