Bændablaðið - 15.12.2022, Blaðsíða 38

38 Bændablaðið | Fimmtudagur 15. desember 2022
LÍF&STARF
Pavlina Lucas, sem starfar sem
prófessor við arkitektadeildirnar
í háskólunum í Björgvin og
Osló í Noregi, er komin af stað
með verkefni sem lýtur að
skrásetningu og rannsókn á
fjárhúsum á Íslandi.
Hún hefur hlotið styrk frá Félagi
arkitekta í Osló og til stendur að
gefa út bók að verkefninu loknu.
Hún telur að með því að rannsaka
fjárhúsin sé hægt að læra ýmislegt
um íslenskt samfélag og íslenska
byggingarlist.
Hugmyndin að rannsókninni
spratt upp þegar hún fór til
Íslands sem ferðamaður og tók
eftir byggingum sem voru með
svipuð útlitseinkenni – sem hún
kallar T-form. Annar vængurinn
(hlaðan) er yfirleitt ofar í landinu
þar sem mænirinn snýr þvert
á hallann og svo er yfirleitt
einn eða tveir vængir þvert út
frá þeim efri (fjárhúsin). Fyrst
vissi hún ekki hvaða tilgangi
þessi hús þjónuðu, en hún sá
að staðsetning fjárhúsanna var
greinilega haganlega valin þar sem
byggingarnar kúrðu í landslaginu.
Þýðingarmikil byggingarhefð
Það sem vekur áhuga hennar er
annars vegar formgerðarflokkun
(e. typology) íslenskra fjárhúsa
og hins vegar upprunaleiki (e.
authenticity) þeirra. Pavlina hefur
mikinn áhuga á að velta fyrir sér
hvað sé upprunaleg byggingarhefð
og telur að ýmislegt sé hægt
að læra út frá því að kynna sér
fjárhúsin frekar. Þar sem húsin
eru mjög hversdagsleg í augum
Íslendinga hefur engum dottið í
hug að rannsaka þau sérstaklega út
frá sjónarhóli arkitekts. Hún segir
að það hafi þurft glöggt gestsauga
til að átta sig á þýðingu þessarar
byggingarhefðar.
Áður hefur Pavlina beint sínum
rannsóknum að byggingarhefð sem
sprottin er upp vegna sértækrar
notkunar, þjónar mjög skýrum
tilgangi og er án aðkomu arkitekts.
Á ensku nefnist hugtakið
Vernacular architecture sem
væri hægt að þýða sem alþýðu -
byggingarlist. Við hönnun
bygginganna er fagurfræðin ekki
efst á baugi – heldur notagildi og
byggingarefnið sem er aðgengilegt
hverju sinni.
Ýmis mynstur sjáanleg
Í haust dvaldi Pavlina í tíu daga á
landinu gagngert til að safna efni
og taka myndir af fjárhúsum. Þar
sem hún gat ekki nýtt sér neinn
miðlægan gagnagrunn, þurfti hún
að aka um sveitir með sjónauka
til að þefa uppi áhugaverð
viðfangsefni. Að þessu sinni fór
hún um Vestur- og Norðvesturland,
en hún ætlar að koma aftur næsta
sumar til að gera landinu betri skil.
Hún hefur orðið vör við ýmis
mynstur. Eitt af þeim var til að
mynda að oftar en ekki voru tvö
fjárhús á bænum – eitt gamalt og
annað nýrra. Eldri fjárhúsin voru
oft ofar í hlíðinni, á meðan þau
nýrri voru neðar með betra aðgengi
fyrir stærri vélar.
Lokaafurð verkefnisins verður
bók sem gerir fjárhúsunum skil með
ljósmyndum og teikningum.
Saga og þróun byggingar-
hefðarinnar verður skoðuð og
stefnir hún á að fá til samstarfs við
sig þjóðfræðing og sagnfræðing. Þar
með vonast hún til að gefa bókinni
samfélagslega nálgun að auki við
þá formgerðarlegu nálgun sem hún
vinnur með. Arkitektinn Guðrún
Harðardóttir er aðstoðarmaður
Pavlinu og er tengiliður hennar hér
á landi. Aðspurð segist Pavlina gera
sér vonir um að bókin komi út eftir
tvö ár.
Óska eftir aðstoð á Facebook
Pavlina og Guðrún vilja gjarnan
fá aðstoð frá öllum þeim sem geta
vísað þeim á fjárhús. Til þess hafa
þær stofnað Facebook-síðuna
Fjárhús á Íslandi þar sem allir geta
sett myndir af fjárhúsum úr sínu
nágrenni. Til að gögnin nýtist sem
best þarf að taka fram staðsetningu
(bæjarnafn eða hnit á Google
Maps). Með þessum upplýsingum
munu þær geta skipulagt næstu
Íslandsferð Pavlinu sem best.
Meðfylgjandi eru myndir sem
Pavlina tók í ár og sýna að hún
hefur áhuga á öllum fjárhúsum,
hvort sem þau eru ný eða gömul,
í góðu lagi, ónýt eða komin með
nýtt hlutverk. /ÁL
Rannsakar íslensk fjárhús
– Arkitekt vinnur að bók um einstæða byggingarhefð til sveita
Byggingarhefð íslenskra fjárhúsa fellur undir svokallaða alþýðubyggingarlist, þar sem notagildi og aðgengilegt byggingarefni skiptir meira máli en
fagurfræði. Pavlina Lucas ætlar að gera húsunum skil í bók – hvort sem þau eru ný eða gömul eða hafa fengið nýtt hlutverk. Myndir / Pavlina Lucas
Lífræn hreinsistöð
• Fyrirferðalítil fullkomin
sambyggð skolphreinsistöð

• Uppfyllir ýtrustu kröfur um
gæði hreinsunar
• Engin rotþró eða siturlögn
25 ára ábyrgð
• Tæming seyru á þriggja til
fimm ára fresti
• Engir hreyfanlegir hlutir
• Stærðir frá 6 – 55 persónueiningar
Tunguhálsi 10 - 110 Reykjavík
Sími 517 2220 - petur@idnver.is

G
ra
fik
a
19
Pavlina Lucas arkitekt hefur stofnað
Facebook-síðu þar sem hægt er að
leggja verkefninu lið með því að
senda myndir og staðsetningar
fjárhúsa.