Læknablaðið - 01.11.2022, Side 36

512 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
Landspítali skoðar nú í fyrsta sinn krossgjöf frá lifandi nýrnagjöfum milli landa. Margrét
Birna Andrésdóttir, yfirlæknir nýrnalækninga á Landspítala, segir að oft þegar fólk vilji
gefa ættingja nýra passi það honum ekki. Með þessu móti sé fundinn annar þegi og um leið
tryggt að ættinginn fái fullnægjandi líffæri. Þrettán eru nú á biðlista eftir nýra
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Líffæralottópotturinn stækkar
með norrænni samvinnu
V I Ð T A L
„Passi nýrað ekki, er hægt að skrá gjafa og
þega í krossgjöf innan Skandiatransplant.
Þar er brugðist við því þegar fólk vill
gefa en passar ekki saman, oftast vegna
blóðflokka- eða vefjaflokkamisræmis, og
gjafinn þá reiðubúinn að gefa ókunnum
nýrað sitt um leið og hann tryggir þeim
nákomna annað,“ lýsir Margrét Birna
Andrésdóttir, yfirlæknir nýrnalækninga
á Landspítala. Fyrsta slíka skiptið sé nú
skoðað hér á landi.
„Aðgerðirnar fara fram á sama tíma.
Þetta er prógramm sem við köllum STEP
og hefur verið stundað í Hollandi, Banda-
ríkjunum, Bretlandi og víðar,“ segir hún.
Nú sé unnið að því að fá íslenska gjaf-
ann samþykktan í Svíþjóð. „Síðan er ferlið
þannig að dregið er þrisvar á ári úr öllum
hópnum. Þá skiptir miklu máli að finna
sem flesta sem passa saman,“ segir hún.
Happdrætti nýrnaígræðslunnar?
„Já, svo má segja,“ svarar hún sposk.
„Þá kemur í ljós hvort hentugan gjafa er
að finna í þeim potti. Stundum náum við
að mynda keðju líffæraþega. Þetta hefur
gefist ágætlega. Útkoman er fín og þetta
fyrirkomulag rétt að byrja.“ Bæði Norð-
menn og Finnar séu í sömu sporum og
Íslendingar; á byrjunarreit.
Margrét hefur verið yfirlæknir nýrna-
lækninga á Landspítala frá árinu 2017
og ráðin til 5 ára 2019. Hún hefur starfað
sem sérfræðingur í nýrnasjúkdómum
á Landspítala frá árinu 2001 og veitt
ígræðslugöngudeild forstöðu frá árinu
2003 — árið sem aðgerð á lifandi gjafa var
fyrst gerð.
Fleiri látnir gjafar en lifandi
„Það kom til því að Jón Jónsson, íslenskur
ígræðslulæknir í Bandaríkjunum, var
reiðubúinn að koma og kenna okkur,“
segir hún. Síðan hafi um 125 slíkar að-
gerðir farið fram hér á landi. Kosturinn
við lifandi gjafa sé almennt minni bið og
sprækara nýra. „Kaldur blóðþurrðartími
er nánast enginn og nýrað endist almennt
betur,“ segir hún. Lengst af hafi 60%
nýrnaígræðslna hér á landi verið úr lifandi
gjöfum en síðustu ár hafi dæmið snúist
við.
„Við höfum síðastliðin ár verið í sam-
starfi við Sahlgrenska-sjúkrahúsið um
ígræðslu nýrna úr látnum gjöfum. Hingað
kemur þá teymi frá Gautaborg, tekur líf-
færin og fer með út. Við sömdum þó um
haustið 2019 að halda einu nýra eftir og
getum því gert þá aðgerð hér á landi. Það
hefur mikla kosti. Sjúklingurinn þarf ekki
að fara út auk þess sem blóðþurrðartíminn
er styttri.“ Hún segir að samvinnan nýtist
þeim sérstaklega vel sem erfitt sé að finna
nýra fyrir.
„Það nýtist nýrnaþegum helst þegar
þeir hafa mikið af vefjaflokkamótefnum,“
segir hún, og að slík mótefni geti til
dæmis myndast við fyrri ígræðslur, hjá
konum við meðgöngu og hafi einstak-
lingur þegið blóðgjöf. „Þá skiptir máli að
hafa stóran gjafapott.“ Skandiatransplant
sé ígræðslustofnun í eigu 11
ígræðslusjúkrahúsa á Norðurlöndum og í
Eistlandi með skrifstofu í Árósum.
„Þar eru öll líffæri skráð í gagnagrunn
auk upplýsingar um gjafa og þega. Upp-
lýsingar eru svo notaðar þegar leitað er
að nýra fyrir erfiðasta hópinn, sem er þá í
forgangi þegar nýra býðst.“
Fimmtán aðgerðir hafi verið gerðar hér
frá samningnum. „Um 15-20 hér á landi fá
nýra á ári. Sum í Gautaborg, önnur hér og
þeim fjölgar. Við höfum í ár gert 7 aðgerðir
og tvær hafa verið gerðar ytra.“ Þar ráði
mótefnamælingarnar för. „Ef sjúklingar
eru án mótefna getum við gert aðgerðirnar
hér heima.“
Hátt í 20 líffæraþegar á ári
Margrét segir 13 nú á biðlista. „Af þeim er
helmingur ekki með mótefni og því á lista
fyrir aðgerð hjá okkur,“ segir hún. Biðtími
þeirra sem bíði eftir líffæragjöf hér heima
hafi verið frá tveimur vikum í 6 mánuði.
„Það er nú ekki lengra og þykir ekki
langur biðtími,“ segir hún. Þrír þeirra sem
nú bíði séu hins vegar með meðalmikil
mótefni.
„Þeir hafa beðið í nokkra mánuði að
einu og hálfu ári.“ Þá séu einstaklingar á
listanum með mjög mikil mótefni og því á
forgangslista Scandiatransplant.
„Fyrir þá prófum við nú nýtt lyf sem
geta eytt mótefnum tímabundið svo hægt