Jökull


Jökull - 01.01.2019, Blaðsíða 3

Jökull - 01.01.2019, Blaðsíða 3
Guðmundsson et al. The rapid glacier downwasting since the mid- 1990s has dramatically affected the geomorphology of the glacier forelands, with the formation of many new glacial lakes, rapid growth of existing lakes (Schomacker, 2010) and changes in outlet locations and the paths of glacial rivers (Björnsson and oth- ers, 2018). Terminus lakes have now formed in front of all glacier termini that reached the lowland south of Vatnajökull at the end of the Little Ice Age (LIA) late in the 19th century (Figure 1) (Hannes- dóttir and others, 2014, 2015a,b; Guðmundsson and others, 2017). Radio-echo sounding measurements of the outlet glaciers of S-Vatnajökull have shown that most of these lakes will grow along deep subglacial troughs if the glaciers continue to retreat in a warm- ing climate (Björnsson, 1996, 2009a; Björnsson and others, 2001; Björnsson and Pálsson, 2008; Magnús- son and others, 2007, 2012). Terminus lakes are of two main types. On the one hand, water may accumulate in depressions by glacier termini retreating over an undulating bed topography, sometimes containing dead ice. These lakes are typ- ically shallow and may change their geometry from year to year. They often become separated from the retreating glacier, and isolated ponds without inflow or an outlet are formed. On the other hand, glacial lakes may form in deep troughs in the topography of the bedrock below glacier that were carved by glaciers during the Ice Age. The troughs were filled with sed- iments by glacial rivers after the Ice Age but were in many cases carved out again and filled with ice during the LIA (H. Björnsson, 1996, 1998). This type of ter- minus lake continues to grow until the glacier retreats out of the upstream end of the trough, which may be many km long. In addition to the two types of terminus lakes, glacial lakes exist where glaciers dam water in side valleys, as mentioned above, and at the glacier bed below depressions in the ice surface, typically in con- nection with subglacial geothermal activity such as in Grímsvötn and at the Skaftá Cauldrons (Björnsson, 1974, 1976b, 2002, 2009b). Glacier-dammed lakes at the lateral ice margins have shrunk and the dis- charge of jökulhlaups from them has decreased during the 20th century because the ice dams have become thinner due to the retreat and thinning of the glaciers. This paper will deal only briefly with glacier-dammed lakes in side valleys or subglacial lakes and concen- trate mainly on lakes formed at the terminus. The main focus is on the development of the lakes after the year 2000, but the earlier history of some of the terminus lakes since their formation will be summa- rized. Terminus lakes affect the flow of glaciers termi- nating in the water and their mass and energy bal- ance. For a glacier that does not terminate in a lake, a negative mass balance perturbation will eventually be compensated by the reduction in the ablation area caused by the retreat of the terminus. This stabiliz- ing negative feedback caused by variation in the ter- minus position is partly decoupled for a glacier that terminates in a lake because of calving and melting of the ice front at the shore of the lake. The effect of terminus lakes on glacier mass balance is particu- larly important for tidewater glaciers such as Breiða- merkurjökull because of heat exchange with the ocean through tidal currents (Björnsson and others, 2001; Landl and others, 2003; Björnsson, 2017). Termi- nus lakes thus lead to more rapid glacier downwasting than would otherwise have been observed (e.g. King and others, 2017; Tsutaki and others, 2018). Terminus lakes are, furthermore, associated with hazard to settlements and travellers in the adjacent area, as landslides on the glaciers that propagate into terminus lakes can create tsunami waves with a high run-up and sudden very dangerous flash floods in the glacier forelands (Kjartansson, 1967, 1968; Komori, 2008; Ives and others, 2010; Nie and others, 2013; Deline and others, 2014). Gylfadóttir and others (2017) describe a recent landslide-induced tsunami in Askja in central Iceland, which clearly demonstrates the hazard caused by such waves. The study of ter- minus lakes is, therefore, important for understanding the effect of climate change on glaciers and the asso- ciated hazards to society. DATA AND METHODS Information about the formation and development of ice-marginal lakes by S-Vatnajökull is collected from written accounts, photographs, maps, aerial im- 2 JÖKULL No. 69, 2019
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.