Jökull


Jökull - 01.01.2019, Blaðsíða 30

Jökull - 01.01.2019, Blaðsíða 30
Terminus lakes on the south side of Vatnajökull ditional ablation due to the presence of the lake may then be crudely estimated from the lake area times a heat flux on the order of 80 W m−2. A lake with suf- ficient supply of ice fragments may therefore melt on the order of 5–10 mwe a−1 of ice, which is similar to the rate of ice melt at elevations close to sea level in the ablation area of S-Vatnajökull. Thus, lakes with sufficient calving flux can effectively be considered an extension of the ablation area of the ice cap. Glaciers adjust to changes in climate through a feedback between mass balance and glacier extent such that the extent is reduced during times of neg- ative mass balance and the glacier tends to approach a steady state and vice versa during periods of positive mass balance, when glaciers tend to advance. This stabilizing feedback is partly decoupled when glacial lakes or lagoons form in front of retreating termini because calving of the glacier terminus may fill the lake with melting ice fragments. Melting of ice in the ∼60 km2 of glacial lakes by termini of S-Vatnajökull has become a significant component in the mass bal- ance of the ice cap, and this component may be ex- pected to become increasingly important in the fu- ture if the area of the lakes continues to increase at a rate similar to that in the period 2000–2018. Many of the outlet glaciers are located in overdeepened troughs where the lake depth increases with the retreat of the terminus. This tends to increase the calving of the ice front and the lake area in a positive feedback loop even when the glacier surface mass balance does not become more negative. All the terminus lakes by S-Vatnajökull are con- tinuously drained by glacial rivers. None are dammed up by terminal moraines and, therefore, they are not a potential source of dangerous outburst floods down to the lowlands through the typical release mechanism of jökulhlaups from moraine-dammed lakes, such as the many newly formed lakes in the Himalaya (Wester and others, 2019). On the other hand, the location of the river outlets from the lakes may change and call for the construction of dykes for the protection of roads and vegetated areas. However, sedimentation in the lakes leads to increased erosional power of the river downstream from the outlets and helps to keep the rivercourses stable. A potential flood danger from the terminus lakes stems from landslides into the lakes that create tsunami waves with high run-up on lake shores and sudden jökulhlaups propagating as flash floods down the glacier rivers from the lakes. This applies es- pecially to the lakes at the termini of Öræfajökull, from Morsárjökull eastward to Fjallsjökull, as well as Heinabergsjökull and Hoffellsjökull, all of which are popular tourist attractions. The data collected in this paper are important for the local community in the districts south of Vatna- jökull and for the Vatnajökull National Park. They are useful for the planning and operation of commu- nication lines (roads, bridges), for land use planning and public safety. The data call for further analysis for evaluating the future growth of the terminus lakes. Such analysis needs to be based on the surface and bedrock topography of the glaciers and on scenarios for future changes in the climate. Acknowledgements The study was partly financed with support from the Friends of Vatnajökull Association (www.friendsof- vatnajokull.is) and the Landsvirkjun Energy Research Fund. We thank Dan Shugar and an anonymous re- viewer for constructive comments on an early version of the manuscript. Jaðarlón við sunnanverðan Vatnajökul Á 20. öld tóku lón að myndast framan við jökulsporða við sunnanverðan Vatnajökul, sem þá voru farnir að hopa eftir að hafa náð sögulegri hámarksútbreiðslu í lok litlu ísaldar, um 1890. Mörg sporðlón mynduðust á fjórða áratug 20. aldar og eftir því sem leið á öldina fjölgaði þeim. Flest þeirra stækkuðu hægt uns kom fram á miðjan tíunda áratuginn. Þá tóku þau að stækka ört ár frá ári og vaxa nú hratt vegna hlýnandi loftslags. Á sama tíma hafa jökulstífluð lón í inndölum rýrnað vegna þess að jöklarnir hafa þynnst og jökulhlaup úr þeim orðið minni en áður var eða tekið fyrir þau með öllu. Í þessari grein eru raktar breytingar á jökullónum á Suðausturlandi, frá Skeiðarárjökli vestan Öræfa, og austur að Hoffellsjökli í Hornafirði. Megináherslan er á sporðlón en einnig sagt lítillega frá jökulstífluðum JÖKULL No. 69, 2019 29
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.