Jökull


Jökull - 01.01.2019, Síða 30

Jökull - 01.01.2019, Síða 30
Terminus lakes on the south side of Vatnajökull ditional ablation due to the presence of the lake may then be crudely estimated from the lake area times a heat flux on the order of 80 W m−2. A lake with suf- ficient supply of ice fragments may therefore melt on the order of 5–10 mwe a−1 of ice, which is similar to the rate of ice melt at elevations close to sea level in the ablation area of S-Vatnajökull. Thus, lakes with sufficient calving flux can effectively be considered an extension of the ablation area of the ice cap. Glaciers adjust to changes in climate through a feedback between mass balance and glacier extent such that the extent is reduced during times of neg- ative mass balance and the glacier tends to approach a steady state and vice versa during periods of positive mass balance, when glaciers tend to advance. This stabilizing feedback is partly decoupled when glacial lakes or lagoons form in front of retreating termini because calving of the glacier terminus may fill the lake with melting ice fragments. Melting of ice in the ∼60 km2 of glacial lakes by termini of S-Vatnajökull has become a significant component in the mass bal- ance of the ice cap, and this component may be ex- pected to become increasingly important in the fu- ture if the area of the lakes continues to increase at a rate similar to that in the period 2000–2018. Many of the outlet glaciers are located in overdeepened troughs where the lake depth increases with the retreat of the terminus. This tends to increase the calving of the ice front and the lake area in a positive feedback loop even when the glacier surface mass balance does not become more negative. All the terminus lakes by S-Vatnajökull are con- tinuously drained by glacial rivers. None are dammed up by terminal moraines and, therefore, they are not a potential source of dangerous outburst floods down to the lowlands through the typical release mechanism of jökulhlaups from moraine-dammed lakes, such as the many newly formed lakes in the Himalaya (Wester and others, 2019). On the other hand, the location of the river outlets from the lakes may change and call for the construction of dykes for the protection of roads and vegetated areas. However, sedimentation in the lakes leads to increased erosional power of the river downstream from the outlets and helps to keep the rivercourses stable. A potential flood danger from the terminus lakes stems from landslides into the lakes that create tsunami waves with high run-up on lake shores and sudden jökulhlaups propagating as flash floods down the glacier rivers from the lakes. This applies es- pecially to the lakes at the termini of Öræfajökull, from Morsárjökull eastward to Fjallsjökull, as well as Heinabergsjökull and Hoffellsjökull, all of which are popular tourist attractions. The data collected in this paper are important for the local community in the districts south of Vatna- jökull and for the Vatnajökull National Park. They are useful for the planning and operation of commu- nication lines (roads, bridges), for land use planning and public safety. The data call for further analysis for evaluating the future growth of the terminus lakes. Such analysis needs to be based on the surface and bedrock topography of the glaciers and on scenarios for future changes in the climate. Acknowledgements The study was partly financed with support from the Friends of Vatnajökull Association (www.friendsof- vatnajokull.is) and the Landsvirkjun Energy Research Fund. We thank Dan Shugar and an anonymous re- viewer for constructive comments on an early version of the manuscript. Jaðarlón við sunnanverðan Vatnajökul Á 20. öld tóku lón að myndast framan við jökulsporða við sunnanverðan Vatnajökul, sem þá voru farnir að hopa eftir að hafa náð sögulegri hámarksútbreiðslu í lok litlu ísaldar, um 1890. Mörg sporðlón mynduðust á fjórða áratug 20. aldar og eftir því sem leið á öldina fjölgaði þeim. Flest þeirra stækkuðu hægt uns kom fram á miðjan tíunda áratuginn. Þá tóku þau að stækka ört ár frá ári og vaxa nú hratt vegna hlýnandi loftslags. Á sama tíma hafa jökulstífluð lón í inndölum rýrnað vegna þess að jöklarnir hafa þynnst og jökulhlaup úr þeim orðið minni en áður var eða tekið fyrir þau með öllu. Í þessari grein eru raktar breytingar á jökullónum á Suðausturlandi, frá Skeiðarárjökli vestan Öræfa, og austur að Hoffellsjökli í Hornafirði. Megináherslan er á sporðlón en einnig sagt lítillega frá jökulstífluðum JÖKULL No. 69, 2019 29
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161

x

Jökull

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.