Jökull - 01.01.2019, Blaðsíða 69

Sgattoni et al.
Ágrip
Katla er meðal virkustu eldstöðva Íslands og hegð-
un hennar síðustu áratugi hefur einkennst af stöðugri
skjálftavirkni. Eldstöðin er að talsverðu leyti hulin
jökli og flest þekkt gos á sögulegum tíma hafa verið
undir þykkum jökli innan öskju hennar. Þeim hafa því
fylgt stór jökulhlaup. Í júlí 2011 varð snöggt jökul-
hlaup sem tók af brúna yfir Múlakvísl. Þessum atburði
fylgdi óróahviða, aukin skjálftavirkni innan öskjunnar
og ný skjálftaþyrping við Gvendarfell sunnan henn-
ar. Líklegustu skýringar á þessum breytingum eru að
annað hvort hafi orðið breytingar á jarðhitakerfi eða
kvikuinnskot, hugsanlega lítið eldgos undir jöklinum.
Svipaðir atburðir urðu 1955 og 1999. Rannsóknir á
skjálftavirkninni sem fylgdi atburðunum 2011 leiða
í ljós breytingar á eldstöðvarkerfi Kötlu. Leiða má
rök að því að hin þráláta skjálftavirkni sé vísbend-
ing um að kvikukerfið sé undir þrýstingi, hugsanlega
nálægt brotmörkum sínum og tilbúið til goss. Litl-
ir kvikutengdir atburðir, líkir þeim sem urðu 1955,
1999 og 2011, gætu því verkað sem gikkir fyrir stærri
atburði. Skjálftaþyrpingin við Gvendarfell beinir at-
hyglinni að suðurhlíðum eldstöðvarinnar. Suðurbrún
Kötluöskjunnar einkennist af súrum gosmyndunum
og hraungúlum. Einnig má finna í Mýrdalsfjöllunum
forna öskugíga með ummerkjum um surtseysk gos,
t.d. Gæsavatn. Þessar frumathuganir benda til þess að
huga þurfi að fjölbreytilegri sviðsmyndum Kötlugosa
en hingað til hefur verið gert.
REFERENCES
Björnsson, H., F. Pálsson and M.T. Guðmundsson 2000.
Surface and bedrock topography of the Mýrdalsjökull
ice cap, Iceland: The Katla caldera, eruption sites and
routes of jökulhlaups. Jökull 49, 29–46.
Brandsdóttir, B. and P. Einarsson 1992. Volcanic tremor
and low-frequency earthquakes in Iceland. In: Gas-
parini P. and K. Aki (ed.) Volcanic Seismology,
Springer Verlag, Berlin, Heidelberg, 212–222.
Buck, W.R., P. Einarsson and B. Brandsdóttir 2006. Tec-
tonic stress and magma chamber size as controls on
dike propagation: Constraints from the 1975–1984
Krafla rifting episode. J. Geophys. Res. Solid Earth
111, 1–15. https://doi.org/10.1029/2005JB003879
Budd, D.A. 2015. Characterising volcanic magma plumb-
ing systems: A tool to improve eruption forecasting at
hazardous volcanoes. PhD dissertation, Uppsala Uni-
versity, 42 pp.
Budd, D.A., V.R. Troll, B. Dahren and S. Burchardt 2016.
Persistent multitiered magma plumbing beneath Katla
volcano, Iceland. Geochem. Geophys. Geosyst. 17,
966–980. https://doi.org/10.1002/2015GC006118
Burchardt, S., T.R. Walter and H. Tuffen 2018. Growth of
a volcanic edifice through plumbing system processes-
volcanic rift zones, magmatic sheet-intrusion swarms
and long-lived conduits. In: Burchardt, S. (ed.) Vol-
canic and Igneous Plumbing Systems Understand-
ing Magma Transport, Storage, and Evolution in the
Earth’s Crust. Elsevier, pp. 89–112.
Eggertsson, S. 1919. Ýmislegt smávegis viðvíkjandi
Kötlugosinu 1918. Eimreiðin 25, 212–222.
Einarsson, E.H., G. Larsen and S. Thorarinsson 1980.
The Sólheimar tephra layer and the Katla eruption of
∼1357. Acta Naturalia Islandica 28, 2–23.
Einarsson, P. and K. Sæmundsson 1987. Earthquake epi-
centers 1982–1985 and volcanic systems in Iceland.
In: Sigfússon, Þ.I. (ed.). Í hlutarins eðli, Festschrift for
Þorbjörn Sigurgeirsson. Menningarsjóður, Reykjavík
(map).
Einarsson, P. 1991. Earthquakes and present-day tectonism
in Iceland. Tectonophysics 189, 261–279.
Einarsson, P. and B. Brandsdóttir 2000. Earthquakes in
the Mýrdalsjökull area, Iceland, 1978–1985: Seasonal
correlation and relation to volcanoes. Jökull 49, 59–
73.
Einarsson, P. and Á.R. Hjartardóttir 2015. Structure and
tectonic position of the Eyjafjallajökull volcano, S-
Iceland. Jökull 65, 1–16.
Elders, W.A., G.Ó. Friðleifsson, R.A. Zierenberg , E.C.
Pope, A.K. Mortensen, Á. Guðmundsson, J.B. Lowen-
stern, N.E. Marks, L. Owens, D.K. Bird, M. Reed,
N.J. Olsen and P. Schiffman 2011. Origin of a rhyo-
lite that intruded a geothermal well while drilling at
the Krafla volcano, Iceland. Geology 39(3), 231–234.
https://doi.org/10.1130/G31393.1
Galeczka, I., E.H. Oelkers and S.R. Gislason 2014. The
chemistry and element fluxes of the July 2011 Múla-
kvísl and Kaldakvísl glacial floods, Iceland. J. Vol-
canol. Geotherm. Res. 273, 41–57. https://doi.org/-
10.1016/j.jvolgeores.2013.12.004
Guðmundsson, Ó., B. Brandsdóttir, W. Menke and G.E.
Sigvaldason 1994. The crustal magma chamber of the
Katla volcano in South Iceland revealed by 2-D seis-
mic undershooting. Geophys. J. Int. 119, 277–296.
68 JÖKULL No. 69, 2019