Jökull


Jökull - 01.01.2019, Síða 3

Jökull - 01.01.2019, Síða 3
Guðmundsson et al. The rapid glacier downwasting since the mid- 1990s has dramatically affected the geomorphology of the glacier forelands, with the formation of many new glacial lakes, rapid growth of existing lakes (Schomacker, 2010) and changes in outlet locations and the paths of glacial rivers (Björnsson and oth- ers, 2018). Terminus lakes have now formed in front of all glacier termini that reached the lowland south of Vatnajökull at the end of the Little Ice Age (LIA) late in the 19th century (Figure 1) (Hannes- dóttir and others, 2014, 2015a,b; Guðmundsson and others, 2017). Radio-echo sounding measurements of the outlet glaciers of S-Vatnajökull have shown that most of these lakes will grow along deep subglacial troughs if the glaciers continue to retreat in a warm- ing climate (Björnsson, 1996, 2009a; Björnsson and others, 2001; Björnsson and Pálsson, 2008; Magnús- son and others, 2007, 2012). Terminus lakes are of two main types. On the one hand, water may accumulate in depressions by glacier termini retreating over an undulating bed topography, sometimes containing dead ice. These lakes are typ- ically shallow and may change their geometry from year to year. They often become separated from the retreating glacier, and isolated ponds without inflow or an outlet are formed. On the other hand, glacial lakes may form in deep troughs in the topography of the bedrock below glacier that were carved by glaciers during the Ice Age. The troughs were filled with sed- iments by glacial rivers after the Ice Age but were in many cases carved out again and filled with ice during the LIA (H. Björnsson, 1996, 1998). This type of ter- minus lake continues to grow until the glacier retreats out of the upstream end of the trough, which may be many km long. In addition to the two types of terminus lakes, glacial lakes exist where glaciers dam water in side valleys, as mentioned above, and at the glacier bed below depressions in the ice surface, typically in con- nection with subglacial geothermal activity such as in Grímsvötn and at the Skaftá Cauldrons (Björnsson, 1974, 1976b, 2002, 2009b). Glacier-dammed lakes at the lateral ice margins have shrunk and the dis- charge of jökulhlaups from them has decreased during the 20th century because the ice dams have become thinner due to the retreat and thinning of the glaciers. This paper will deal only briefly with glacier-dammed lakes in side valleys or subglacial lakes and concen- trate mainly on lakes formed at the terminus. The main focus is on the development of the lakes after the year 2000, but the earlier history of some of the terminus lakes since their formation will be summa- rized. Terminus lakes affect the flow of glaciers termi- nating in the water and their mass and energy bal- ance. For a glacier that does not terminate in a lake, a negative mass balance perturbation will eventually be compensated by the reduction in the ablation area caused by the retreat of the terminus. This stabiliz- ing negative feedback caused by variation in the ter- minus position is partly decoupled for a glacier that terminates in a lake because of calving and melting of the ice front at the shore of the lake. The effect of terminus lakes on glacier mass balance is particu- larly important for tidewater glaciers such as Breiða- merkurjökull because of heat exchange with the ocean through tidal currents (Björnsson and others, 2001; Landl and others, 2003; Björnsson, 2017). Termi- nus lakes thus lead to more rapid glacier downwasting than would otherwise have been observed (e.g. King and others, 2017; Tsutaki and others, 2018). Terminus lakes are, furthermore, associated with hazard to settlements and travellers in the adjacent area, as landslides on the glaciers that propagate into terminus lakes can create tsunami waves with a high run-up and sudden very dangerous flash floods in the glacier forelands (Kjartansson, 1967, 1968; Komori, 2008; Ives and others, 2010; Nie and others, 2013; Deline and others, 2014). Gylfadóttir and others (2017) describe a recent landslide-induced tsunami in Askja in central Iceland, which clearly demonstrates the hazard caused by such waves. The study of ter- minus lakes is, therefore, important for understanding the effect of climate change on glaciers and the asso- ciated hazards to society. DATA AND METHODS Information about the formation and development of ice-marginal lakes by S-Vatnajökull is collected from written accounts, photographs, maps, aerial im- 2 JÖKULL No. 69, 2019
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161

x

Jökull

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.