Jökull


Jökull - 01.01.2019, Síða 40

Jökull - 01.01.2019, Síða 40
Historical accounts of pre-eruption seismicity in Iceland „. . . Anno Christi 1625 þann annan dag sept- embermánaðar um morguninn snemma, um fyrstu birting, þá fundust og heyrðust hér í Veri nokkrir jarðskjálftar, smáir en ekki stórir. Þar skammt eftir heyrðist dunur og gnýr svo mikill og þungur að jörðin öll rigaði sér undir mönnum. Því jökullinn ásamt eldi og vatni gjörði þá hið fyrsta (eftir skjálftann) úr stað að hrærast og upp að springa. En um það bil sem úti voru mjaltir þá tók strax vatnsflóðið að koma í þá á sem fellur næst við staðinn. . . . “ (. . . Anno Christi 1625 on the second day of Sep- tember early in the morning, around first light, a few earthquakes were felt here in Ver, small and not large. Shortly thereafter thundering noises and din were heard so strong that the Earth moved under our feet. Because the glacier first now (after the earth- quake), together with fire and water, moved and ex- ploded. But about the time milking was finished the river nearest to the farm began flooding. . . . ) A few firm conclusions can be drawn from this description. There were felt earthquakes prior to the outbreak of the eruption and the initiation of the jökul- hlaup, but they were small. The beginning of the erup- tion was probably accompanied by a low-frequency earthquake, judged from the verb „riga“ used in the icelandic text. The timescale is uncertain. It appears that there was only short time between the felt earth- quakes and the beginning of the eruption, possibly only minutes or tens of minutes. First light may be assumed to be about 5h in the morning on September 2. Later in the text it is mentioned that milking was around „dagmál“, which is about 9h. 1660: A contemporary account of the beginning of the eruption is by Jón Salómonsson in Höfðabrekka (H in Figure 2), about 20 km south of the Katla caldera (Jónsson, 2018, p. 83): „Anno 1660 þann 3. nóvember um kvöldið móti dagsetri sást fyrst eldur upp koma til norðurs tilsýndar frá Höfðabrekku er stóð við Mýrdal í Skaftafellssýslu, með langvaranlegum landskjálfta, hartnær sem menn meintu heila stund, þó stundum yrði nokkur kyrrð á, áður en eldurinn uppgaus. Þar eftir um kvöldið þess sama dags, þá úti var vana- legur vökutími og menn vildu hvílast, kom fram að Höfðabrekku jöklagangur með ofurmáta miklum vatnaþunga, hver sitt útfall hafði í Kerlingardalsá sem flóar fyrir austan Fagradal. . . . “ (Anno 1660 on November 3, in the evening towards sunset, fire was seen erupting north of Höfðabrekka near Mýrdalur in Skaftafellssýsla dis- trict, with persistent earthquake for about an hour before the fire erupted, though with interruptions. Later that night, at the end of the working day, when people wanted to rest, a glacier outburst arrived at Höfðabrekka with tremendous and heavy water cur- rent, following the course of the Kerlingardalsá river (Figure 3) east of Fagridalur. . . . ) The interpretation here is straight foreward. Earth- quakes were felt for an hour before the eruption be- gan. The jökulhlaup arrived at Höfðabrekka 3–4 hours after the earthquakes were felt. If compared with de- scriptions of earthquakes prior to eruptions in the following century one may conclude that the events in 1660 were rather weak. 1721: A contemporary account is available by Þórð- ur Þorleifsson in Kirkjubæjarklaustur, 50 km east of Katla, and Erlendur Gunnarsson, Þykkvabæjarklaust- ur, 35 km SE of Katla (Jónsson, 2018, p. 89–90): „Anno 1721 þann 11. maímánaðar, kl. 9 fyrir middag, kom svo mikill jarðskjálfti að á sumum bæjum í Mýrdal voru menn ei óhræddir í húsum vera. Við hvern jarðskjálfta einnin var vart á Síðu, undir Eyjafjöllum og í Fljótshlíð; hverjir næstu viku þar eftir jafnlega voru en viðhéldust öðru hverju til mið- sumars.“ „Á sama degi, klukkan 1 eftir middag, heyrðust miklir dynkir með stórbrestum, hverjum að fylgdi ógn- arlegur eldgangur með mökk og svælu, sem uppkom í jöklinum norður af Höfðabrekku, nefnt Kötlugjá, . . . Klukkan 2 kom krapavatnshlaup, hastarlega fram- rennandi með nokkrum jökum . . . Klukkan 3 kom sjálft jökulhlaupið með hraðri ferð, . . . “ (Anno 1721 on May 11, at 11 h AM an earthquake occurred, so strong that people in Mýrdalur were afraid of staying inside their houses. This earth- quake was also felt in Síða, in Eyjafjöll and Fljótshlíð. Earthquakes were felt frequently during the following week and off and on after that, until the middle of the summer. JÖKULL No. 69, 2019 39
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161

x

Jökull

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.