Jökull - 01.01.2020, Page 148

Society report
Synt yfir Jökulsá á Fjöllum
Kristján Sæmundsson
Íslenskum Orkurannsóknum, Grensásvegi 9, 108 Reykjavík, Iceland
Kristjan.Saemundsson@isor.is https://doi.org/10.33799/jokull2020.70.145
Svo bar við sem oftar að ég tók fram „Ódáðahraun“
Ólafs Jónssonar í grúski mínu. Þar kom í hendur mér
úrklippa úr jólablaði Þjóðviljans frá 1948 með frá-
sögn: „Sundriðið yfir Jökulsá á Fjöllum“. Það gerði
slompaður prestur á gamals aldri í nóvember 1889 á
ferjustaðnum vestur af Grímsstöðum á Fjöllum sem
nú eru, en þá 7 km innar (voru fluttir um árið 1900).
Ég minntist þess þá að hafa lesið frásögn um tvo Breta
sem gerðu betur og syntu yfir Jökulsá inn á móts við
Möðrudal á Efra-Fjalli. Það var í maí 1933, og er frá-
sögnin í bók eftir annan þeirra, David Haig-Thomas:
„I leap before I look“. Bókarheitið á vel við efnið.
Það sést af sumum öðrum „hlaupum“ höfundar. Haig-
Thomas var fæddur 1908, gerðist fuglafræðingur, féll
í innrásinni í Normandie 1944. Fuglarannsóknir hans
beindust að Norður-Kanada, einkum Ellesmere-eyju
og Norðvestur-Grænlandi. Til Íslands kom hann með
breskum togara til Reykjavíkur og fór síðan sjóleið-
is til Akureyrar. Þar hitti bókarhöfundur óvænt landa
sinn, Edward Byrd, á hóteli. Sá var þar staddur til að
komast á gæsaslóðir, langt inn á öræfum þar sem heit-
ir Lindá. Þar var sagt, að gæsir verptu hópum saman
við smáá sem svo heitir. Sumir töldu vera margæs-
ir, aðrir grágæsir, en líklegast væru þetta heiðagæsir
(„bleikfætlur“ sem Bretar kalla), en þær höfðu raun-
ar fundist tveim árum fyrr í öðrum dal segir í bókinni
(þ.e. vestur við Skjálfandafljót).
Í bókinni er farið á hundavaði yfir Íslandsferð-
ina, en þó greint frá leið og ferðamáta sem og helstu
gisti- og dvalarstöðum. Örnefni eru fáein nefnd, sum
skringilega afbökuð (Heydribrud og Jugoslav fyrir
Herðubreið og Jökulsá, en Grafarlönd sluppu með
Graviland). Frá Akureyri var landferðin undirbúin
og síðan haldið ríðandi austur á bóginn, fyrst að Mý-
vatni og þaðan eftir skamma viðdvöl austur og inn að
Möðrudal. Þangað var tveggja daga ferðalag. Jökulsá
var þá enn óbrúuð á móts við Grímsstaði (það var gert
1947), en lögferja var þar á henni. Bóndinn sem fylgdi
þeim austur að ánni ferjaði þá yfir á gömlum trébát, en
hestarnir voru reknir í ána og syntu. Hann reri svo á
eftir þeim og hottaði á þá uns yfir kom. Áfangastað-
urinn, Möðrudalur, er ekki nefndur né heldur nokkur
heimilismanna, en ljóst er af samhenginu að þangað
fóru þeir. Þá var þar torfbær. Steinsteypuhús er sagt
í byggingu í bók Halldórs Stefánssonar um Möðrudal
sem út kom 1943.

JÖKULL No. 70, 2020 145