Bókasafnið - 01.01.2003, Blaðsíða 44

Elín Eiríksdóttir
Hlutverk bókasafnsins
í gagnreyndri læknisfræði
- helstu niðurstöður úr lokaritgerð til meistaragráðu MscEcon
við The University ofWales, Aberystvjyth, júní 2002.
Inngangur
Grein þessi er byggð á ritgerð Elínar Eiríksdóttur, Libr-
ary support of evidence based qeneral practice: how can a
primary care library encourage general practitioners to use
evidence based sources of information in their clinical
practice? sem var samþykkt sem meistaraprófsritgerð
afThe University ofWales, Aberystwyth í júní 2002.
í ritgerðinni er sagt frá rannsókn sem hafði það að
markmiði að kanna hvernig heilsugæslubókasafn
gæti stutt heimilislækna í iðkun gagnreyndrar lækn-
isfræði og í því skyni var gerð könnun meðal heim-
ilislækna. Hér á eftir fer yfirlit yfir hugmyndafræði
gagnreyndrar læknisfræði, rannsóknina og helstu
niðurstöður.
Gagnreynd læknisfræði
Hugtakið
Gagnreynd læknisfræði (GL) er þýðing á enska heit-
inu Evidence Based Medicine (EBM). Hugmyndafræði-
legur grunnur GL nær langt aftur en áhrifamikill mál-
flutningur Archie Cochrane árið 1972 er oft álitinn
upphaf GL vakningarinnar. Síðan hefur æ fleirum
orðið ljóst að ekki fer alltaf saman það sem er
ástundað og það sem ætti að ástunda ef tekið er mið
af marktækum rannsóknarniðurstöðum. Hugmynda-
fræði GL hefur nú þegar eignast marga stuðnings-
menn og er kennd mjög víða.
GL hefur verið skilgreind sem:
... the conscientious, explicit, and judicious use of
current best evidence in making decisions about the
care of individual patients. The practice of evidence
based medicine means integrating individual
clinical expertise with the best available extemal
clinical evidence from systematic research.1
Iðkun GL felur í sér 5 skref. Fyrsta skrefið er að setja
fram spurningu sem þarf að svara til að leysa fyrir-
liggjandi vandamál/verkefni. Skref 2 er að finna og
sækja rannsóknarniðurstöður til að svara spurning-
unni. Þriðja skrefið er að meta niðurstöðurnar og
fjórða skefið er að framkvæma það sem niðurstöð-
urnar mæla með. Mat á árangri meðferðarinnar/-
framkvæmdarinnar er svo fimmta skrefið2.
Eins og nafnið bendir til byrjaði GL í tengslum við
læknisfræði en hugmyndafræðin hefur nú breiðst út
til annarra heilbrigðisstétta, t.d. er stundum talað um
gagnreynda hjúkrun.
Hlutverk bókasafnsfræðingsins
í GL er lögð áhersla á að notaðar séu viðurkenndar
upplýsingar sem uppfylla ákveðin skilyrði. Þetta gæti
aukið eftirspurnina eftir þjónustu bókasafna. Bóka-
safnsfræðingar ættu að líta á þetta sem tækifæri til
að taka þátt í spennandi verkefnum og efla stöðu sína
innan heilbrigðisþjónustunnar. Bókasafnsfræðingar
sem vilja taka þátt í GL vakningunni gætu þurft að
læra nýjar aðferðir og tileinka sér nýtt hlutverk.
Mikil umræða hefur verið um breytt hlutverk
bókasafnsfræðinga í þessu samhengi. McKibbon3,
Scherrer & Dorsch4 og Rose5 hafa m.a. skrifað um
þetta og verið með vangaveltur um mögulegar breyt-
ingar á hlutverki bókasafnsfræðingsins. Þessir höf-
undar eru sammála um að til viðbótar við hefðbund-
in verkefni þurfi bókasafnsfræðingar sem styðja iðk-
un GL að vera vel að sér í aðferðum klíniskra rann-
sókna, geta metið klíniskar rannsóknir og vera viljug-
ir að deila þessarri kunnáttu með skjólstæðingum/-
viðskipavinum sínum.
Upplýsingalindir í gagnreyndri læknisfræði
Læknar og aðrir heilbrigðisstarfsmenn þurfa að fara
yfir gífurlegt magn upplýsinga til að fylgjast með á
sínu sviði. Fagsvið heimilislækna er mjög breitt og að
sumu leyti er því staða þeirra enn erfiðari þegar
kemur að því að fylgjast með nýjungum. GL getur
verið ákveðin lausn á þessum vanda. Nokkrir aðilar
sem nota GL aðferðir bjóða t.d. upp á kerfisbundin
yfirlit yfir rannsóknir á ákveðnu sviði og niðurstöður
eru oft samandregnar í nokkrar línur. Þessar upplýs-
ingalindir henta störfum hlöðnum starfsmönnum
42
BÓKASAFNIÐ 27. ÁRG. 2003