Íslenska leiðin - 01.11.2020, Blaðsíða 38

Þótt breytingarnar nú séu umfangsmi-
klar og beinist sem fyrr segir að hluta
að gunnkarakter stjórnarskrárinnar er
ekki verið að setja nýja stjórnarskrá
með þeim breytingum sem Pútín,
vinnuhópurinn og þingið sjálft hafa
lagt til. En vissulega verða til mótsag-
nir í hinni frjálslyndu og lýðræðislegu
stjórnskipun Rússlands og að einhverju
leyti brotthvarf til valdstjórnarskipulags
fyrri tíma, þótt hugmyndafræðilegum
skilningi á stjórnarskránni sé ekki koll-
varpað. Þær viðbætur vinnuhópsins
sem mesta athygli vöktu má segja
að séu atlaga að borgaralegum rét-
tindum: Lagt var til að stjórnarskráin
kvæði á um að hjónaband væri eining
karls og konu – sem augljóslega ge-
rir hjónabönd samkynhneigðra stjór-
narskrárbrot. Þá er velferð barna lýst
sem forgangsmáli ríkisins, þau eiga að
njóta uppeldis sem gerir þau að heil-
brigðum, þjóðelskandi einstaklingum
sem sýna eldra fólki virðingu. Rúss-
neskri tungu er veitt stjórnarskrárleg
sérstaða umfram önnur tungumál
ríkisins og sömuleiðis er vísað sér-
staklega til „forfeðranna“ – hugsjóna
þeirra og trúar á Guð. Þótt sumt af því
sem þannig er bætt við stjórnarskrána
sé mælskukennt og hafi ekki við fyr-
stu sýn augljós áhrif á hvernig stjór-
narskráin ver réttindi borgaranna og
temprar ríkisvaldið, er annað beinlínis
í andstöðu við frjálslynd gildi og heild-
arbragur stjórnarskrárinnar markast
af þjóðernishyggju og menningarlegri
íhaldsemi.
Aukin
miðstýring,
meiri valdstjórn
Dúman slær
lokatóninn
Lokadrög frumvarpsins voru til um-
ræðu í Dúmunni – neðri deild þings-
ins – 10. mars og reyndist stuðningur
við þau vera, eins og búist hafði ve-
rið við, yfirgnæfandi. Það tók því ekki
langan tíma að ljúka umræðunni þótt
nokkrar breytingar hafi bæst við. Mes-
ta athygli vakti tillaga Valentínu Teres-
hkovu – þingkonu sem þekkt er fyrir
að hafa verið fyrsta konan til að stýra
geimfari á braut umhverfis jörðu – um
að takmarkanir á valdatíma forseta
ættu ekki við um þá sem þegar hafa
gegnt embættinu fyrr en eftir að stjór-
narskrárbreytingarnar hafi tekið gildi.
Með þessu var sagt að forsetinn væri
settur á núllpunkt og þar með rættist
loksins sá spádómur flestra stjórn-
málaskýrenda að breytingarnar myn-
du koma í veg fyrir að valdatíð Pútíns
lyki sjálfkrafa við lok yfirstandandi
kjörtímabils.
Einnig má segja að lagfæringar á lo-
kametrunum hafi snúið við mörgum
þeim breytingum sem Pútín lýsti þe-
gar hann lagði fram tillögur sínar fyrst.
Völd forsetans voru aukin aftur, og það
sem kannski er ekki síst mikilvægt fyrir
Pútín, bætt var við ákvæði um friðhelgi
forsetans gagnvart lögsóknum ævi-
langt. Þegar upp er staðið er því varla
hægt að halda því fram að tilgangur
breytinganna sé að auka vægi þings-
ins og gera lýðræðiskerfi Rússlands
opnara. Þvert á móti festa breytin-
garnar í sessi margt af því sem orðið
hefur venja undir Pútin: takmarkanir
á möguleikum stofnana til að starfa
sjálfstætt og aukin völd og ógagnsæi
forsetaembættisins. Þá er í raun dregið
úr sjálfstæði dómsvaldsins og forseta-
num auðveldað að skipta út dómurum
að vild á öllu stigum dómskerfisins.
Dúman samþykkti frumvarpið eftir
aðra umræðu 10. mars og strax daginn
eftir lauk þriðju umræðu auk þess sem
frumvarpið var borið upp og samþykkt
í efri deild þingsins, Sambandsráðinu,
sama dag. Fáeinum dögum seinna úr-
skurðaði stjórnarskrárdómstóllinn að
núllpunktsákvæðið og aðrar breytingar
væru í samræmi við ákvæði um brey-
tingar á stjórnarskránni.
38