Íslenska leiðin - 01.11.2020, Blaðsíða 42

42
Rán Birgisdóttir
Þau vinna, við vinnum
Í umræðunni um málefni flóttafólks takast á þau sem telja
að Ísland ætti að taka við fleira flóttafólki og þau sem telja
að taka ætti við færri. Rök þeirra sem eru á móti fjölgun flót-
tafólks byggja oft á hugmyndum um að hún hafi neikvæð
efnahagsleg áhrif. Þvert á þau rök hafa fjölmargar rannsók-
nir sýnt fram á að koma flóttafólks hafi jákvæðar afleiðin-
gar á efnahag dvalarlandsins. Þrátt fyrir þessar upplýsingar
er afstaða íslenska ríkisins óljós og reynist mörgu flóttafólki
erfitt að fóta sig í íslensku samfélagi og komast inn á vin-
numarkaðinn. En þá kemur að spurningunni: af hverju hafa
íslensk stjórnvöld ekki auðveldað flóttafólki að komast inn á
vinnumarkaðinn ef það hefur þessi jákvæðu áhrif á efna-
hagslífið?
Þegar flóttafólk kemur til Íslands og reynir að fóta sig í sam-
félaginu mætir það ýmsum hindrunum. Ein stærsta ásko-
runin er eflaust ferlið sem flóttafólk þarf að ganga í geg-
num til að fá atvinnuleyfi. Útlendingastofnun (ÚTL), sem sér
um það ferli, fylgir mjög strangri og flókinni reglugerð. Flest
flóttafólk þarf að bíða í þrjá mánuði áður en það geta sótt
um atvinnuleyfi en þá þarf viðkomandi að vera fluttur úr
búsetuúrræðum ÚTL. Til að geta flutt frá búsetuúrræði þarf
viðkomandi oftast að vera með örugga framfærslu. Á þes-
su stigi má fólk hins vegar ekki vinna og því nær ómögulegt
að uppfylla þessi skilyrði. Þegar fólk uppfyllir loks skilyrðin
tekur við flókið ferli og oftast langur biðtími og algengt er að
fólki sé vísað úr landi áður en það ferli klárast.
Rannsóknir um allan heim sýna fram á jákvæð áhrif flót-
tafólks á vinnumarkað og hagkerfi dvalarlandsins. Rannsók-
nir benda meðal annars til þess að það að veita flóttafólki
atvinnuleyfi skili ríkinu sem þau dvelja í meiri pening í kas-
sann í gegnum skattgreiðslur, hækki verga þjóðarframleiðs-
lu (VÞF) sem og að draga úr atvinnuleysi (sjá t.d. Maxmen,
Migrants and refugees are good for economies, 2019). Sam-
kvæmt rannsóknum William Evans frá Háskólanum í Not-
re Dame, sem gerð var í Bandaríkjunum, má sjá að aðeins
átta árum eftir komu flóttafólks var ábati þátttöku þeirra á
vinnumarkaði orðinn meiri en kostnaðurinn sem fylgdi þeirri
aðstoð og þeim bótum sem þau fengu frá ríkinu við ko-
muna. Sú þróun takmarkast ekki við Bandaríkin og má sjá
merki um svipaða þróun um allan heim. Því mætti segja að
það sé ákveðin fjárfesting fólgin í því að aðstoða flóttafólk
við að komast inn á vinnumarkaðinn.
En hvers vegna beita stjórnvöld sér þá ekki fyrir breytingum
á þessum reglugerðum fyrst það liggur ljóst fyrir að íslenskt
samfélag og ríkið sjálft gætu hagnast á því? Vandamálið
liggur ef til vill í að hvatar stjórnmálamanna beinast oft að
skammtímaáformum og lausnum. Kostnaðurinn sem fylgir
breytingum á ferlinu þegar litið er til skamms tíma, gæti haft
neikvæð áhrif á ímynd stjórnmálamannsins sem talaði fyrir
þeim breytingum, áður en að langtímaáhrifin koma í ljós.
Þess vegna er tilhneigingin sú að líta fram hjá langtímaáhri-
funum. Í staðinn er athyglinni beint að skammtímalausnum
svo breytingarnar kosti þá ekki endurkjörið. Pólitískir hags-
munir stjórnmálamanna kunna þannig að vega meira en
lífsgæði og öryggi flóttafólks jafnvel þótt það sé á kostnað
samfélagsins.
Ég hvet alla til þess að kynna sér þessi mál betur og það
væri gott ef íslenskir stjórnmálamenn myndu ná að leg-
gja pólitíska hagsmuni sína til hliðar, vinna í þágu sam-
félagsins og kalla eftir breytingum á málaflokknum. Ef ekki
af mannúðarástæðum, þá af efnahagslegum.