Heima er bezt - 01.06.2002, Page 15

laumi yfir vísuna. Upp frá því var
hún greipt í þjóðarsálina.
En svo vindum við okkur yfir í
Miðijörð. Þar lágu leiðir fram með
Miðijarðará rétt við bæi og síðan
meðfram Austurá, Núpsá og Vesturá.
Núpdælagötur lágu á milli Mið-
ijarðardala suður um Tvídægru til
Borgarfjarðar. Ymist var farið upp úr
Núpsdal Lestamannaveg svonefndan
eða frá Aðalbóli í Austurárdal.
Einnig var leið upp úr Vesturárdal.
Algengast var að fara upp úr Núps-
dal og mættust leiðirnar þegar komið
var upp fyrir daladrögin eða suður
við Þorvaldsvatn.
Frá Þorvaldsvatni lá leiðin fyrir
vestan Úlfsvatn og yfir Norðlinga-
fljót á Núpdælavaði, sem er rétt fyrir
ofan Bjarnafoss. Þar á Þorvaldshálsi
er komið á Arnarvatnsheiðarveg eða
Stórasandsleið eins og líka heitir. Til
byggða var komið niður að Kalmans-
tungu. Þangað eru 50 km frá Aðal-
bóli og fór Bensi á Aðalbóli stundum
vetrarveg þarna þegar mýrar, fen og
vötn voru ísilögð, að spila lomber
við bóndann í Kalmanstungu.
Á Tvídægru er vettvangur litríkra
frásagna m.a. í Eíeiðarvíga sögu.
Árið 1014 urðu þar snörp átök milli
Húnvetninga og Borgfirðinga, svo-
nefnd Heiðarvíg. Kom þar við sögu
Víga-Barði Guðmundsson sem
kenndur var við Ásbjarnarnes en sá
bær stendur við Hópið. Þessi sami
Barði mun að sögn seinna hafa búið
um sig í Borgarvirki, sem er kletta-
borg milli Vesturhóps og Víðidals.
Borgfirðingar sátu þar um virkis-
menn og ætluðu að svelta þá inni.
Tók Barði það þá til bragðs að kasta
út nokkrum mörsiðrum, lét eins og
hann hefði mistekið þau fyrir steina.
Borgfirðingar töldu þá einsýnt að í
virkinu væri gnægð matar og létu
undan síga.
Hvergi er Borgarvirkis getið í
Heiðarvíga sögu. Þetta með mörsiðr-
ið er því munnmælasaga. Enginn veit
með vissu hver lét gera Borgarvirki,
en sumir hallast að því að það sé hér-
aðsvirki frá landnámsöld.
Úr því að við erum stödd á þessum
slóðum má geta þess, að þar sem
Faxalækur rennur í Víðidalsá heitir
Síðunes. Þar skar Víga-Barði á söð-
ulgjarðir móður sinnar þannig að hún
hlunkaðist í lækinn. Hafði kerlingin
ætlað að troða sér með í átökin suður
á Tvídægru en hann vildi ekki hafa
hana með.
Á Sturlungaöld fóru menn í stór-
flokkum um Tvídægru. I Sturlunga
sögu segir að Kolbeinn ungi hafi far-
ið upp úr Núpsdal með sex hundruð
manna lið á leið í Reykholt í Borgar-
firði. Hugsið ykkur 600 manns, hver
kannski með tvo til reiðar, að hlykkj-
ast suður heiðina.
Um morguninn þegar lagt var af
stað var krapadrífa og urðu menn all
votir. Þegar á daginn leið tók að
frysta. Ýmsir glímdu til að að halda
á sér hita. Að lokum voru menn
orðnir svo loppnir að þeir gátu ekki
haldið á vopnum sínum, sem er
bagalegt fyrir vígamenn. Sumir frusu
í hel en aðra kól og lifðu við örkuml
eftir það.
En svo við hverfum aftur niður í
byggð þá lá leið fram Fitjárdal þang-
að sem bærinn Finnmörk er í dag.
Þaðan svo vestur að Bjargshóli, sem
er nokkurn veginn á móts við
Brekkulæk í Miðfirði.
Hér má geta þess að í Grettis sögu
segir frá fjölmennu hestaþingi á
Löngufit, en hún er á bökkum Mið-
fjarðarár þar sem Laugarbakki er nú.
Þarna öttu saman hestum sínum Atli
frá Bjargi eldri bróðir Grettis og
bræðurnar Kormákur og Þorgils frá
Mel í Hrútafirði. Atli átti móálóttan
hest út af Kengálu en bræðumir frá
Mel brúnan hest vígdjarfan. Af þessu
hestaati urðu afdrifarík eftirmál, sem
ekki verða rakin hér.
í dag skilja menn kannski ekki hví-
líkt alvörumál hestar voru hér fyrr
meir. Mér er sagt að t.d. austur í
Hornafirði hafi það oft borið við, að
ævilöng óvinátta skapaðist fyrir það
eitt að óvarlega var talað um reiðhest
einhvers. Það mátti úthúða kerling-
unni og krakkaormunum, en ekki
segja sfyggðaryrði um uppáhalds
hestinn.
Þetta er kannski útúrdúr en austar í
sýslunni er Víðidalstunguheiði. Um
hana lá leið suður að Arnarvatni
mikla og þaðan um Álftakrók og
Þorvaldsháls að Kalmanstungu. Leið
þessi mætti Grímstunguheiðarvegi
fyrir norðan Haugakvíslardrög.
Grímstunguheiðarvegur var einnig
nefndur Biskupagötur og var hann
lagður á árunum 1860-1870.
Frá Hrappsstöðum í Víðidal að
Fellaskála við Suðurmannasandfell
eru 43 km en úr Víðidal suður að
Kalmanstungu voru taldar þrjár
þingmannaleiðir eða rétt um 110 km.
Víðidalstunga í Víðidal er fornt
höfuðból, mjög vel í sveit sett. Þarna
var heyskapur allur auðveldur og svo
voru hlunnindi, t.d. af laxveiði. I
Víðidalstungu var Flateyjarbók sett
saman um miðja 14. öld að frum-
kvæði Jóns Hákonarsonar. Til bóka-
gerðarinnar þurfti 113 kálfskinn
þannig að eitthvað hefur bóndinn þar
haft umleikis. í dag er útgáfa hvers
konar tiltölulega auðveld. Við eigum
því erfitt með að gera okkur í hugar-
lund hvílíkt þrekvirki gerð Flateyjar-
bókar var.
Ekki langt frá Víðidalstungu er
Galtanes en þar var lögfeija yfir
Víðidalsá.
En svo við förum aftur svolítið
vestar þá lá milli bæjanna Valgeirs-
staða og Húks í Vesturárdal leið yfir
Hrútafjarðarháls. Komið var niður
hjá Brandagili í Hrútafirði. Þarna var
gamla skreiðarkaupaleiðin úr sveit-
um Víðidals. Frá Brandagili var svo
farið hjá Mel í Hrútafirði og um
Haukadalsskarð vestur í Dali.
Þvínæst um Rauðamelsheiði og vest-
ur undir Jökul. Þar vestra var um
tíma mesti þéttbýliskjarni landsins.
Önnur leið yfir Hrútafjarðarháls lá
fyrir sunnan Staðarbakka í Miðfirði
og yfir að Þóroddsstöðum. Þessa leið
fór Konrad Maurer árið 1858. Hann
fór hjá Álfhól og Álfhólsvatni og
Grettistaki. Ekki hældi hann slóðan-
um, talar um urðir og klungur og
mýrarfláka. Fylgdarmaður hans var
séra Böðvar Þorvaldsson prófastur á
Melstað, þá orðinn 72 ára gamall.
Maurer lýsir því hvernig klerkur-
inn hendist af baki eftir að hafa látið
hest sinn stökkva yfir pytt. Aftur
stígur þessi aldni maður á bak, hag-
ræðir sér í hnakknum og heldur
áfram för.
Heima er bezt 255