Heima er bezt - 01.06.2002, Blaðsíða 16

Klukkan níu um kvöldið leggur
séra Böðvar svo af stað frá Þórodds-
stöðum og heim til sín aftur, en
Maurer þáði gistingu að Þórodds-
stöðum. Ekki var á prófasti að sjá að
hann væri tiltakanlega vegmóður.
Aftur og aftur rekst maður á það í
gömlum heimildum hversu prestar
voru ósérhlífnir að greiða götur er-
lendra ferðamanna. Prestssetrin voru
í raun fyrsti vísir að ferðaskrifstofum
á íslandi, í senn gististaður og upp-
lýsingamiðstöð.
Margir þessara erlendu landkönn-
uða bjuggu yfir ótrúlegu þreki. Til
viðbótar við erfiði hestaferðarinnar
voru þeir sískrifandi. Umijöllun
þeirra er oft svo tær að sá sem ætlar
að skrifa t.d. um gamlar reiðleiðir
hlýtur að einhverju leyti að fara í
smiðju til þeirra. Bækur þeirra
margra hverra eru ómetanlegar sam-
tímaheimildir.
I Sýslu- og sóknalýsingum frá
1848 er talað um að götutroðningar á
Hrútatjarðarhálsi séu „íllræmdar.“
Verra var þetta þó á Sturlungaöld. í
Sturlunga sögu er lýst ferð Ásbjörns
nokkurs þarna. Hann fór um hálsinn
yfir að Brandagili. Til viðbótar við
fúafen mætti honum og liðsmönnum
hans ógurlegt tröll sem fór í sveig
rétt hjá þeim.
Þegar þeir komu að Stað var flóð
og ekki reitt yfir vaðlana, fjörðurinn
ekki enn ruddur ísum og ár ófærar.
Upp úr hádeginu hljóp í Ásbjörn of-
urkapp og hleypti hann hesti sínum
út í Hrútafjarðará á bólakaf. Lengi
vel tókst honum að halda í annað
ístaðið en missti það svo og drukkn-
aði. Förunautar hans komust yfir og
riðu hjá Fjarðarhorni og þaðan vestur
í Dali.
fnn Hrútafjörð allan lá vegurinn
með sjó en að Stað var áfangastaður
landpóstsins.
En svo við forum yfir í Miðfjörð
þá lá frá Staðarbakka, leið að vaði á
MiðQarðará á móts við Bergsstaði og
síðan fyrir sunnan Miðfjarðarvatn
yfir í Víðidal hjá Auðunarstöðum og
yfir Víðidalsá á Steinsvaði, sem er
nokkurn veginn þar sem þjóðvegur-
inn liggur í dag.
Af þessari leið lágu götur skammt
frá bænum Torfastaðahúsum og hjá
Urriðavatni yfir Urriðaá og á Fitjár-
dalsveginn. Einnig voru götur yfir
Miðfjarðarháls upp með Urriðaá og
hjá Urriðavatni í Fitjárdalinn.
Þarna erum við stödd ekki langt
frá Bjargi í Miðfirði. Þar í túni heitir
Grettisþúfa og mun höfuð Grettis
Ásmundarsonar liggja þar undir
sverðinum. Þar eð við lifum á marg-
an hátt á andhetjuöld þar sem Woody
Allen er tekinn fram yfir John Wane
ætla ég ekki að þreyta menn á sögum
um pörupiltinn Gretti sterka, sem
byrjaði sinn síbrotaferil tíu ára gam-
all á því að vængbrjóta heimagæsina.
Ég vil þó láta þess getið að Grettis
saga er á margan hátt áhugaverð
þeim sem skoða vill gamlar reiðleið-
ir, vegna þess hversu víðreist Grettir
gerðist með óspektir sínar og uppá-
komur.
Grettis saga er fyrst og fremst saga
einkaframtaksins en i Sturlungu fara
menn fjölmennir um landið að kála
hver öðrum. Það krefst nákvæmni og
skipulags. Stundum brást þetta
skipulag og á einum stað segir frá
því er Teitur og Svarthöfði ríða að
kvöldlagi um Miðfjarðarháls með
sextíu manns á leið á Auðunarstaði í
Víðidal. Aðeins 19 þeirra komust
alla leið, hinir urðu viðskila í myrkr-
inu.
Úr því ég minnist hér á Sturlungu
þá vil ég geta þess að í henni er talað
um Þorsteinsstíg og Girðinefsstíg
einhvers staðar á þessum slóðum.
Fróðlegt væri að vita hvar þessir stíg-
ar liggja.
Þegar farið er á hestum um þetta
land verður ekki hjá því komist að
fyllast nokkurri fortíðardýrkun.
Kemur þar margt til, ekki síst gadda-
vírinn. Hann er hestafólki til ama.
Ekki efa ég að gaddavírsgirðingar
gera sitt gagn og gamalt máltæki
segir að garður sé granna sættir. Þær
eru líka verkmönnum til sóma þegar
vel tekst til, en til vansa þegar þær
liggja í tætlum út og suður líkt og
girðing sú á Rótasandi fyrir sunnan
Hlöðufell, sem nefnd hefur verið
Lönguvitleysa. Hún byrjar guð má
vita hvar og enginn veit hvar hún
endar. Það er galli.
Að lýsa girðingum og hliðum í
Vestur-Húnavatnssýslu er mér ofvax-
ið og læt öðrum það eftir. Ég vil hins
vegar benda á að gömul regla, sem
tryggð er í lögum eins og þau birtast
í Grágás segir að á alfaraleið skuli
vera hlið ef girt er þvert á leiðina.
Þetta vita bændur og sýna fæstir
þvergirðingshátt í þessu efni. Á móti
hvílir svo á hestamönnum sú skylda
að halda sig við viðurkenndar reið-
leiðir eins og frekast er unnt. Rétt
okkar sækjum við best með því að
virða rétt annarra og sýna tillitssemi.
Talandi um gaddavír þá gladdi það
mig ekki svo lítið þegar ég frétti að
opinberir aðilar væru farnir að
styrkja menn til að rífa niður ljótar
girðingar og setja fallegar í staðinn.
Að aka heimtröð þar sem vel er girt
beggja vegna er yndi hverjum manni,
en ryðgaðar gaddavírsdræsur þyrnir í
augum.
Ýmsar leiðir milli dala
Úr Víðidal lá leið sem kölluð var
að fara fyrir Gafl, frá eyðibýlinu
Lækjarkoti fram að Fremstaseli og
þaðan að Haukagili í Vatnsdal. Þetta
var vandrötuð leið.
Frá Aðalbóli í Austurárdal lá fom
leið að Grímstungu í Vatnsdal. Þetta
eru um 40 km og þarna er bæði
blautt og villugjarnt og ekki nema
fyrir þaulkunnuga að fara. Fjórtán
tíma hrakningasögu af þessari veg-
leysu hef ég lesið. Það nægði til að
gera mig afhuga henni. Síðan ég,
blautur í fæturna, var að sækja kýrn-
ar í sveitinni, hafa fúafen ekki skír-
skotað til mín að ráði. Ég kýs frekar
harðbala.
Á höfundi hrakningasögunnar var
helst að skilja að nota þyrfti heng-
ingarkaðal til að ná hestum upp úr
keldunum. Hengingarkaðall virkar
þannig, að hann er settur um háls
hestinum og síðan hert að. Frekar en
að kyrkjast kýs hesturinn að neyta
síðustu krafta sinna til að brjótast
upp úr feninu. Þetta er kallað að
hengja hest upp úr feni.
í Víðidalstungu bjó m.a. Jón lög-
maður Vídalín. I Jarðabók sem hann
256 Heima er bezt