Heima er bezt - 01.06.2002, Síða 17

samdi og er frá 1706 segir hann um
svæðið upp af Víðidal. „Hætt er
hestum fyrir foröðum, ef þeir á fjall
ganga.“ Þetta segir all nokkuð.
Vatnsnes og Vesturhóp
Á Vatnsnesi vestanverðu lá vegur
meðfram sjónum frá bæ til bæjar.
Nyrsti bærinn á Vatnsnesi var
Hindisvík. Þar bjó m.a. séra Sigurður
Norland, en hann þjónaði Tjarnar-
prestakalli á árunum 1923-1955.
Hindisvíkurkynið er af hans ræktun,
en það hefur skilað úrtökuhrossum
inn á milli, þurrbyggðum og vilja-
miklum. Um slíka hesta segja menn
suður í Borgarfirði að þeir séu bráð
ólatir. Þar þykir stráksskapur og
óheflað að nota einfalt orð eins og
viljugur.
Hindisvík var mikil hlunnindajörð
og þar er friðað selalátur. Þarna við
nyrsta haf er ein af náttúruperlum
Vestur-Húnavatnssýslu
Af Vatnsnesi lá leið út með Nes-
björgum og yfir þau hjá Óskoti
gömlu eyðibýli, en þar er kleif í
Björgin austanverðu og lá vegurinn
þar. Því næst áfram að vaðinu á
Bjargaósi. Þeir sem áttu erindi út á
Blönduós fóru þessa leið. Farið var
um Þingeyrarsand, Flatir og síðan
ineðfram sjónum fyrir neðan Hjalta-
bakka. Tvö vöð voru á Húnavatni,
eitt á leirunum gegnt Þingeyrum og
annað fyrir utan Geirastaði, Geira-
staðavað.
Vaðhvammur er hjá Myrkubjörg-
um en þar er vað yfir á Þingeyrar-
sand. Þarna er öslað í vatni góðan
spöl og hyggilegast að fara í fylgd
kunnugra.
Munnmæli herma að Galdra-Páll
Oddsson hafi verið brenndur á Nes-
björgum. Þetta var árið 1674 og ein
síðasta galdrabrennan á Islandi. Hið
rétta er hins vegar tiö hann var
brenndur á Þingvöllum.
Páll hafði rist konu sinni helrúnir á
ostsneið og sett smjör yfir. Þetta
töldu menn að hefði dugað kerling-
unni. Páll var frá Flóakoti, sem stóð
fyrir neðan bæ hjá Stóruborg.
Fyrrum lágu alfaravegir úr Vestur-
hópi um Borgarbæina á vöðum eða
ferju yfir Víðidalsá og þaðan á þjóð-
brautina í utanverðum Víðidal.
Leiðir lágu með Hópinu fyrir norð-
an Refsteinsstaði og Miðhóp. Annar
vegur lá hjá Enniskoti að Miðhópi.
Þessir vegir komu saman litlu norðar.
Áfram lá leiðin austur hjá Hólabaki
um svonefnda Hólabakskeldu í gegn-
um Vatnsdalshóla og yfir Vatnsdalsá
á Skriðuvaði.
Annar vegur lá frá Miðhópi og
austur á melana milli Steinness og
Haga og síðan út Ásagötur vestan
Þingeyra og yfir um Húnavatn hjá
Geirastöðum. Fyrir vestan Sveins-
staði liggur Hagavegur, fyrrum reið-
götur munka í Þingeyrarklaustri.
Hann lá áfram fyrir norðan túnið á
Þingeyrum og út á Þingeyrarsand.
Heiðargötur lágu frá Þverá upp
Þverármúla og hjá eyðibýlinu Heið-
arbæ. Síðan niður þar sem Kattarrófa
heitir og með Katadalsá að bænum
Katadal og áfram að Tjörn á Vatns-
nesi. Vegur þessi þótti blautur og
seinfarinn í múlanum. Kattarrófu-
nafnið er talið til komið vegna þess
hversu vegurinn teygði úr sér líkt og
rófa á ketti.
Úr Katadal lá leið um Engjabrekk-
ur yfir í Þorgrímsstaðadal. Inn Þor-
gímsstaðadal lágu götur og um Mið-
tungu, en hún er á milli Ásgarðsdals
og Ambáttardals. Um Miðtungu
liggja gamlar götur suður Vatnsnes-
fjall um Háheiði, Leirkamb og
Þrælsfell og kemur á leiðina að vest-
an og á Breiðabólsstað í Vesturhópi á
miðjum Langahrygg.
Vestan í Háheiði og Leirkambi er
Bani, þverhnípt fyrir botni Gulldals.
Þar á kirkjufólk frá Katadal, 18
manns, að hafa hrapað til bana.
Breiðabólsstaður í Vesturhópi er
fornfrægt höfuðból og prestssetur.
Þar bjó um aldamótin 1100 höfðing-
inn Hafliði Másson. Hann lét fyrstur
manna færa íslensk landslög í letur.
Þeir deildu, hann og Þorgils Oddason
á Staðarhóli í Saurbæ. Á Alþingi eitt
sinn hjó Þorgils af Hafliða þrjá fing-
ur. Vegna þessa krafðist Hafliði hárra
fébóta. Af þessu tilefni varð til orð-
takið: „Dýr myndi Hafliði allur, ef
svo skyldi hver limur.“
Seinna var prentsmiðja á Breiða-
bólsstað en það var Jón Arason
Hólabiskup, sem fékk hana hingað til
lands og var hún fyrst staðsett á Hól-
um. Með henni fylgdi sænskur prent-
meistari Jón Matthíasson. Jóni þess-
um var veittur Breiðabólsstaður árið
1535 og flutti hann prentsmiðjuna
með sér frá Hólum.
Á korti Björns Gunnlaugssonar frá
1844 virðist vera teiknuð leið frá
Breiðabólsstað yfir að bænum Ham-
arsá á Vatnsnesi vestanverðu og eins
frá Þverá að Hamarsá.
Heydalsleið lá frá Breiðabólsstað
um Heydal og Langahrygg hjá Kára-
borg og niður að Hvammsbæjum.
Þama var gamla fjárrekstrarleiðin úr
Vesturhópi yfir að Hvammstanga á
haustin með fé til slátrunar.
Annar vegur lá vestur yfir fjallið
frá Ósum og vestur að Katadal í
Tjarnarsókn. Þarna var bæði bratt og
grýtt og víða blautt.
Friðrik Sigurðsson, sá sem myrti
Natan Ketilsson til íjár, var frá Kata-
dal. Hann var ásamt vitorðskonu
sinni, Agnesi, hálshöggvinn í Vatns-
dalshólum 12. janúar árið 1830. Hún
var 35 ára gömul en Friðrik tvítugur.
Þrístapar heitir þar sem þau voru
tekin af lífi og eru þeir fýrir norðan
aðal þjóðveginn. Þetta var síðasta
aftakan á íslandi. Síðan þá hefur
mönnum ekki þótt viðeigandi að
dæma fólk til dauða hér á landi.
Hvernig er líka hægt að dæma fólk í
eitthvað sem við vitum ekki hvað er?
Við vitum svona nokkum veginn
hvað 16 ára fangelsi þýðir, en við
vitum ekki hvað dauðinn er.
Natan Ketilsson bjó að Illugastöð-
um á Vatnsnesi vestanverðu. Um
tíma bjuggu þau saman, hann og
Vatnsenda-Rósa, og áttu þau börn
saman. Hann þótti lagtækur smiður
en virðist hafa tamið sér nokkuð
kaldhæðnislegt lífsviðhorf ef marka
má þessa vísu eftir hann:
Hrekkja spara má ei mergð,
manneskjan skal vera,
hver annarrar hrís og sverð.
Hún er bara til þess gerð.
Framhald á bls 280
Heima er bezt 257