Heima er bezt - 01.06.2002, Blaðsíða 36

ekki til ákvörðunarstaðar fyrr en um
miðnætti. Var þá allt heimilisfólk
gengið til náða utan húsfreyju er beið
mín með hressingu á borðum. Að
henni meðtekinni vísaði frúin mér til
sængur.
A bæ þessum var til heimilis ein-
hleypur maður, bróðir húsbóndans,
kominn á áttræðisaldur en hinn
hressasti. Ekki var hann á allan hátt
við alþýðu skap, sérstæður nokkuð í
framgöngu og háttsemi allri. Ég
hafði oft séð hann í sláturtíðinni
heima á Borgarfirði, en þangað rak
hann sláturfé sitt eins og margir Ut-
Héraðsmenn gerðu lengi. Þá sópaði
oft að karli, ekki síst hefði hann
fengið sér ögn að bragða af vasapela.
Var hann þá gjaman hávær mjög og
ekki með sanni hægt að segja að sitt
hvað, er hann lét sér um munn fara,
væri beinlínis upp úr Biblíunni elleg-
ar við hæfi þar sem dömur voru nær-
staddar; þurfti raunar ekki áhrifa úr
pela að gæta til þess að hokkuð hvini
í tálknum hans. Þótti strákum ýms-
um síður en svo úr vegi að vera inn-
an kallfæris þegar hann lét gamminn
geisa. Hann tók drjúgum í vörina
skorið tóbak, á við tvo til þijá sæmi-
lega neytendur þeirrar vöru, og spýtti
mórauðu sem því svaraði. Derhúfu
bar hann jafnan á höfði í þessum
ferðum og sneri henni einatt þversum
þannig að skyggnið lafði niður með
öðmm vanganum.
Þennan vetur lét ég mér vaxa al-
skegg og þótti þvílíkt tiltæki ungs
manns á þessum tíma vítaverð hegð-
un að ekki sé fastar að orði kveðið.
Hér er ekki rými til þess að fleyga
inn í frásögnina þætti um skeggstríð
kynslóðar minnar gegn skeggleysis-
kúgun aldamótamanna, en vel er
hann þess virði að halda honum til
haga ef færi gefst. Þess skal þó getið
að Hjaltastaðarþinghármenn tóku
þessu athæfi mínu af mikilli þolin-
mæði og tillitssemi. Síðan þá hef ég
haft þá trú, að þeir hafi verið langt á
undan sinni samtíð hvað snertir við-
horf til skeggjaðra manna. Aðeins
einu sinni brá út af þessu þótt í litlu
væri og nú skal greina:
Að sjálfsögðu hugðist ég vera trúr
þeirri lífshugsjón minni að fara
aldrei á fætur fyrr en brýna nauðsyn
bæri til og hugðist sofa vel fram eftir
sunnudagsmorgninum. Þá verður það
að ég hrekk upp af værum blundi um
það bil að jöfnu báðum, dagmála og
hádegis, við það að hurð er þokað frá
stöfúm og er ég lít upp sé ég að í
gættinni stendur öldungur sá hinn
sérstæði, er ég hef getið um hér litlu
ffamar og ber hann nú loðhúfu á
höfði, þversum, og lafir kverkbandið
úr þeirri hlið hennar, sem að mér
snýr, niður yfir andlit hans en efnis-
mikill tóbakstaumur sígur úr öðru
munnvikinu niður á hökuna. Hann
hyggur að mér litla stund og er svip-
ur hans í senn blandinn feimnisleg-
um heimóttarhætti og storkandi
kuldaglotti, hefur síðan upp raustina,
ber ekki ótt á, en leggur þeim mun
meiri þunga í orðin, ávarpar mig svo
segjandi:
„Þú ert ljótur! Þú ert skeggjaður!
Þú ert Borgfirðingur! Mér er illa við
Borgfirðinga! Borgfirðingar eru
hver undan öðrum“.
Að ávarpi þessu fram bornu hvarf
hann úr gættinni og skellti hurð. Ekki
get ég sagt, að mér brygði við kveðju
þessa eftir þá njósn er ég hafði haft
af flutningsmanni hennar, stráklingur
heima á Borgarfirði. A hinn bóginn
glaðvaknaði ég við hana, reis þegar
úr rekkju og smó í klæði mín.
Ekki leikur á tveim tungum, að
þrjár fyrstu setningarnar, sem þarna
var til mín varpað, voru sannar og
réttar. Að heill hugur fylgdi þeirri
fjórðu dró ég í efa við nánari kynni
af ávarpanda, en um þá fimmtu er
það að segja að varðandi skyldleika-
rækt stóðu Borgfirðingar síst framar
en tíðkaðist a.m.k. í ýmsum sveitum
á Héraði. Er skemmst frá því að
segja að með mér og manni þessum
tókst brátt góður kunningsskapur.
Kennslu lauk jafnan upp úr nóni og
fengu nemendur þá frí þar til undir-
búningur þeirra hófst fyrir næsta
dag. Frí þetta notuðu þeir dyggilega
til þess að grafa merkilegt völundar-
hús og mikla ranghala í einn af þeim
stóru snjósköflum er hlaðið hafði
saman í grennd bæjarins. Vinur minn
átti talsverðan kindahóp og sinnti
honum í eigin fjárhúsi. Bar það oft
saman að ég átti frí og karl var ekki
farinn til seinni gegninga en hafði
hallað sér útaf í herbergi sínu, jafnan
með loðhúfuna góðu á höfði, þvers-
um að sjálfsögðu og komst ég fljót-
lega á snoðir um að þannig svaf hann
með hana allar nætur. A þessum
stundum leit ég oft inn til hans og fór
einatt vel á með okkur. Hann kunni
frá ýmsu að segja úr fyrri tíð er mér
þótti fengur að heyra. Á tveggja
manna tali var hann einatt viðræðu-
góður, en bættust fleiri í hópinn var
viðbúið að nokkur lausatök yrðu á
máli hans. Flugu þá einatt frá honum
glósur og meinfysilegar athugasemd-
ir gripnar hver úr sinni áttinni og
engan veginn á það ætlandi hvar
ræða hans kæmi niður um það er
lauk. Skeytum sínum beindi hann
aldrei að mér utan þeim sem hann
vatt til mín úr dyragættinni sunnu-
dagsmorguninn sæla.
Mig grunar, eftir á að hyggja, að
djúpt undir hvunndagsbrynjunni bæri
þessi maður ör eftir gamalt sár í af-
kima hjartans og væri sá afkimi
traustlega luktur sjónum samferða-
manna hans á lífsins leið. Mér tókst
þó að vinna traust hans það mikið að
eitt laugardagskvöldið, sem við vor-
um samtíða, trúði hann mér til þess
að raka af sér skeggbrodda vikunnar
gegn vottfestu loforði um að ég
neytti ekki færisins og skæri hann á
háls í leiðinni. Vandaði ég til þessa
trúnaðarstarfs svo sem best ég kunni
og varð karl hinn ánægðasti með ár-
angurinn.
Mörgum áratugum síðar varð
minning um þennan kunningja minn
mér efni í stef undir fimm línu hætti:
Menn töldu Magnús þverhaus
en maðurinn var enginn berhaus
því derpottlok grátt
bar hann dag sem nátt
þversum á sínum þverhaus.
Loðhúfuna góðu, sem skýldi höfði
hans þennan harða vetur, læt ég hér
liggja milli hluta.
276 Heima er bezt