Heima er bezt - 01.12.2004, Blaðsíða 22

Eyri við Seyðisjjörð. Ljósm.: A. S.
1969.
ur mikill, harðger og vitur, eins og
segir í íslenzkum æviskrám. Meðal
margra systkina Olafs voru Jón
varalögmaður í Víðidalstungu, Ingi-
björg prestkona á Snæfjöllum, amma
Jóns forseta, og Þórður stúdent í
Vigur, sem Vigurætt er kennd við.
Kom hún út í mörgum bindum (frá
1992) á vegum Ættíræðistofu Þor-
steins Jónssonar, sem tók þetta stóra
ritverk saman ásamt Ásgeiri Svan-
bergssyni.
Olavius skrifaði mikið rit um rann-
sóknarferðir sínar á landi feðra og
mæðra: Ökonomisk rejse var prentuð
í Kaupmannahöfn 1780. Fyrr hafði
hann séð um útgáfú Njálu, svo að
nokkurs sé getið, en að Hrappseyjar-
prentverki var hann aðeins fyrsta
starfsárið þar, síðan að miklu leyti
erlendis.
Koma Jóns Þorlákssonar að prent-
smiðjunni var örlagarík um persónu-
hagi hins unga skálds og framtíð.
Hann fekk Margretar dóttur Boga í
Hrappsey og var Bogi því langafi
systkinanna á Stað í Aðalvík. Þegar
síra Jón náði loks uppreisn til
prestsembættis á ný og fór norður að
Bægisá undir árslok 1788, neitaði
Margret kona hans að fylgja honum
norður í land. Á hún m. a. að hafa
borið við ófanna snjóalögum í
byggðum Eyjafjarðar og fyrirsjáan-
legu búskaparbasli á Þelamörk, þó að
einkaréttur alls bókarprents í landinu
lögbundinn biskupsstólnum á
Hólum, þeim biskupsfrændum
nyrðra og hafði verið á þeirra vegum
suður í Skálholti, er Þórður
Þorláksson var biskup syðra, eftirver
magisters Brynjólfs Sveinssonar
1674. Prentverkið flutti Þórður
biskup frá Hólum 1685 og var
mikilvirkur útgefandi, og er fræg sú
undantekning hans, að hann lét
fyrstur íslendinga prenta íslenzkar
sögur, svonefndar Skálholtssögur,
annars að sjálfu gefnu mest
guðsorðabækur skv. hefð og skyldu.
Prentsmiðjan á Breiðafirði
Framtak Boga Bene-
diktssonar í Hrappsey
var einstakt menningar-
verk auðugs sjálfseignar-
bónda, en sá sem flutti
prentsmiðjuna út til
íslands og fekk til þess
undanþágu frá einkaleyfi
Hólaprents, var Ólafur
Ólafsson frá Eyri við
Seyðisfjörð, sem fyrr
getur í þessum þáttum úr
Aðalvíkursveit, en hann
gerði all fræga rannsóknarferð sína
1775 norður í Grunnavíkur- og
Sléttuhreppa, lesinn og lærður þjóð-
hagsfræðingur á styrk dönsku stjórn-
arinnar. Aðeins skal það endurtekið
og áréttað, að Ólafur frá Eyri, sem
tók sér menntamannsnafnið Olavius
og átti langa starfsævi á Jótlandi, var
svo bjartsýnn á framtíð landbúnaðar
og fólksfjölgunar á Hornströndum
bæði austan og vestan sveita- og
sóknamarkanna undir Axarfjalli, að
aldrei kom til framkvæmda hug-
mynda hans. Þarf varla að telja hvað
hindraði, auk almenns fátækis þjóð-
fólksins, svöl veðrátta, tíð hafísár,
mjög lítið undirlendi og illfærir
ijallvegir. Fleiri og hættulegri en
dæmi verða fundin um í nokkru öðru
byggðarlagi, svo þau svefnþorn, sem
aldrei gátu vakið framfarahuga. Hin
góða von umbótasinna eins og Ólafs
frá Eyri eða náttúrufræðinganna, sem
gerðu sér ferð um afskekktustu
sveitir á Vestfjörðum á 18. og 19.
öld, var tálvon. Réttast sagt: óraun-
A Sœbóli í Aðalvík. Straumnesjjall í
norðri. Ljósm.: A. S. 1994.
Japetus Steenstrup, brjóstmynd við
Hafnarháskóla. Ljósm.: Á. S. 1988.
hæft pappírsgagn. Draumur á dimm-
ustu nótt, gleymdur í dögun.
Rifja skal upp um hinn hugmynd-
aríka Djúpmann, að hann var fæddur
um 1741 og var faðir hans Ólafur
lögsagnari Jónsson, Sigurðssonar,
síðar í Vigur, sýslumaður og búfork-
550 Heima er bezt