Heima er bezt - 01.12.2004, Blaðsíða 29

pilturinn reyndist vera Gísli Hall-
dórsson, harðtrúlofaður Ketilríði
Bjarnadóttur og giftust þau litlu síð-
ar.
Af hverju þessi viðbrögð? Jón
Eyjólfsson var dóttursonur skáldsins
á Bægisá, sóknarprests Jónasar Hall-
grímssonar. Höfðu kynnzt, þegar Jón
var stúdent í Kaupmannahöfn i einn
vetur. Slíkt tilvik varð langlíft í hinni
afskekktu sveit, enda ferðamennirnir
afar óvenjulegir gestir og Jónas skáld
kunnur um allt land af skáldskap
sínum. Eins og sóknarpresturinn á
Bægisá, afi Jóns Eyjólfssonar. í svo
stuttu máli er ekki unnt að segja gerr
frá Aðalvíkurferð náttúrufræðing-
anna. En löngu síðar, 1888, og var þá
mjög hart með mönnum og allri
skepnu, gerði Þorvaldur Thoroddsen
náttúrufræðingur rannsóknarferð um
Aðalvíkursveit. Þá hafði hann vísu
brot eftir gömlum manni, eignað
Jónasi Hallgrímssyni. Tekur Einar Þ.
Guðjohnsen þessar hendingar upp í
frásögn sína af Hornstrandaferð
1966, svo að lífseigar hafa þær orðið,
þótt ekki sé hrósverð minning.
Svarið er mannlegt. Stríðni og um
leið auðmýking fyrir að þurfa að
gjalda þakkir fyrir hjálparstoð hins
snauða kotamanns, - sem hafði tekið
elskuna, fríða og spengilega frá Jóni
Eyjólfssyni. Sem beið nú eftir
útkjálkabrauðinu, af því að honum
hafði fæðzt lausaleiksbarn í Vigur,
þegar hann var í Kaupmannahöfn.
Ketilríður hætti ekki á að eiga Jón
stúdent vegna óvissunnar. Kotapiltur-
inn, sem þó varð góður bóndi á
mælikvarða útnára þjóðfélagsins,
virtist tryggari. Jónas var dulur og lét
lítt uppi tilfinningar sínar. Við þá,
sem hann þekkti lítið, var hann
fámáll, og gat þeim því þótt hann
stirður og ómannblendinn. Jafnvel
stoltur, enda vildi hann ekki láta
troða sér um tær. Hann var blóðríkur,
rauður í andliti nteð víni eða við
áreynslu, nokkuð hneigður til nautna,
feitlaginn, og hætti því til hóglífis af
náttúrunni. En þegar hann vildi
vinna, gat hann verið vel duglegur,
segir Hannes ennfremur í ævisög-
unni 1883.
Jón Eyjólfsson og Jónas skáld voru
prestasynir og á líkum aldri. Annað,
sem batt þá traustum böndum í Höfn,
var sú heimalands minning, að síra
Jón Þorláksson var sóknarprestur
Steinsstaðafólksins í Öxnadal og
spáði, að drengurinn Jónas væri efni
í ágætt skáld. Það var punkturinn,
sem Jónas setti í ljósan fjörusandinn
við Stakkadals- og Miðvíkurósa
1840. í bréfi hans, dagsettu á Hrauki
við Stað á Snæfjallaströnd 31. ágúst
1840, segir nóg um það: „Er nú
kominn norðan úr Rekavík, vitið þið,
hvar hún er? Ketilríður mín í
Görðum biður að heilsa ykkur. Vildi
ekki Jón Eyjólfsson og ætlar nú að
eiga hann Gísla (Halldórsson) - bæði
í Aðalvík."
í lokin bréfsupphaf Jónasar til
Steenstrups dagsett 1. marz 1841:
„Manstu, þegar við sátum í sand-
inum norður í Aðalvík og vorum að
bera farangurinn okkar undan sjó
eftir því sem það smáféll að, en sólin
gekk undir í hafið og Straumneshlíð
og Riturinn voru að smá-hylja sig í
dimmunni?“
Eftir á að hyggja var skáldsýnin
ofar jarðneskri reynslu hins gagn-
merka landfræðings.
Steinunn Eyjólfsdóttir:
Málfar
Eitt af því sem tröllríður íslensku það“ eins og forframað fólk veit (make sé nú ekki nógu gott. Því langar mig að
málfari um þessar mundir, eru hinir me happy), gera menn og málefni kynna hér hugmynd, sem mér sýnist
sífelldu „gerningar“. Það eru þó ekki þannig eða þannig. fvllilega þess virði að henni sé gaumur
gerningar listamanna, slíkir atburðir Hin mikla ofnotkun á sögninni „að gefinn. Kæmist hún í framkvæmd, ættu
eru oft skemmtilegir. „Gerningar“ í gera“, sem hvarvetna heyrist þessa dag- allir að geta orðið sáttir.
bókmáli, og reyndar líka í mæltu máli, ana, er eitt af mörgum dæmum um það Hvernig væri að tengja þetta
eru hins vegar afar hvimleiðir. Fólk hvernig erlend áhrif læðast inn í tungu- ómissandi orð, „BÆ“, við íslenskuna
verður ekki lengur svangt eða satt, mál, án þess að beinlínis sé hægt að fyrir fullt og allt, þannig að menn færu
heldur er það „gert“ svangt eða satt, kalla það rangt mál. að segja „sveitabæ“, nú eða „fiskibæ“
glatt eða hryggt. Nýlega las ég í annars Víst mun það vera að bera í bakka- ef þeir byggju við sjávarsíðuna? Jafn-
ágætri barnabók, að umhugsun um mat fullan lækinn að nefna dauðastríð ísl- framt því að þjóna sem kveðja, fengjust
hefði „gert“ hund svangan. Þetta enskra kveðjuorða. Svo sem sæll eða þá haldgóðar upplýsingar um viðmæl-
„gerði“ virðist óþarft í frásögninni. blessaður, jafnvel bless, sem einu sinni andann. Allir hljóta að sjá hversu
Hundurinn varð svangur af að hugsa þótti nú ekki vandað mál. Bæ, skal það mikilvægt það væri á tækniöld, mætti
um mat. vera, bæbæ eða jafnvel babbæ. Þessi strax koma því inn í tölvu. Auðvitað
Nú um jólin munu væntanlega undurfögru orð eru eitt af því fyrsta eru bæði sveitabæir og fiskibæir
margir foreldrar gleðja börnin sín, það sem íslenskum börnum er kennt. Kenn- hræðilega gamaldags, en með þessari
er miklu einfaldara en að „gera“ þau arar og foreldrar, margir hverjir, tengingu væri því loks bjargað við.
glöð. Illur grunur læðist að manni um leggjast á eitt til að tryggja sess þessa
að hér séu bein tengsl við vini vora “nýyrðis” í málinu. Einhverjir sérvitr- Fiskibæ!
engilsaxa, sem ævinlega eru að „meika ingar eru raunar að tauta um að þetta
Heima er bezt 557