Heima er bezt - 01.12.2004, Blaðsíða 9

umhugsunarefni. Ungur að árum
hleypti hann heimdraganum og
hugðist leggja stund á prentnám, en
veiktist af taugaveiki, svo taka varð
af honum hægri fótinn ofan við
ökklalið. Stefán gekk því við tréfót,
það sem eftir var ævinnar.
Haustið 1912 sigldi hann til
Noregs og vann þar um tíma í
skipasmíðastöð, en aftur gripu
örlögin í taumana. Hann veiktist af
lungaberklum og varð að leggjast inn
á hæli.
Heim til íslands fluttist hann á ný,
hvergi nærri heill, kvæntist Sigriði
Jónsdóttur frá Ballará á Skarðs-
strönd, og eignuðust þau tíu börn.
Lengst af bjuggu þau hjón í Bessa-
tungu í Saurbæ, og þar lést Stefán
hinn 7. mars 1933.
Hér er ekki ætlunin að gera skáld-
skap Stefáns frá Hvítadal ítarleg skil,
þjóðin þekkir mörg ljóða hans og
hefur tekið ástfóstri við þau. Stefán
var skáld nýrómantíkur, hann var
skáld tilfinninganna og orti um ást-
ina, vorið og dauðann. Að því leyti
sver hann sig í ætt við annað skáld,
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi. En
ljóð hans bera þess merki að hann var
lengst af sjúkur maður, þess vegna
gætir þar víða viðkvæmni og jafnvel
bölsýni. En síðast en ekki síst, var
hann þó trúarskáld. gengur eins og
rauður þráður í gegnum ljóð hans.
Ungur að aldri snerist hann til
kaþólskrar trúar, og meðal þess sem
hann orti var ljóðaflokkurinn Heilög
kirkja, lofgjörð til fornkirkjunnar ísl-
ensku.
í núverandi sálmabók eru þrír
sálmar eftir Stefán frá Hvítadal.
Þekktastur þeirra er tvímælalaust
sálmurinn nr. 74, Aðfangadagskvöld
jóla 1912, einhver fegursti jólasálm-
ur sem ortur hefur verið á íslenska
tungu og flestir landsmenn þekkja.
Svo virðist sem sálmurinn sé ortur
úti í Noregi, þar sem Stefán dvaldi
um þær mundir. Mér hefur þó ætíð
virst þessi sálmur meira í ætt við
litla, íslenska sveitakirkju en stóra,
skarti búna kirkju á erlendri grund.
Því hafa ýmsar spurningar leitað á
hugann um það, hvar rætur þessa
sálms liggja.
Stefán frá Hvítadal.
Kirkjan ómar öll
býðnr hjálp og hlíf
þessi klukknaköll
boða Ijós og líf.
Var það klukknahljómur litlu
kirkjunnar að Felli í Kollafirði, „töfr-
andi og máttug jólahringing”, sem
endurómaði í huga skáldsins, þegar
það orti þennan sálm? Hringing, sem
„hlaut að heyrast um víða veröld”,
eins og skáldið kemst að orði í
bernskuminningunum. Var það e.t.v.
endurminningin um ljósin á
olíulampanum og tólgarkertin tólf úr
fyrstu jólamessuferðinni að Felli,
sem er skáldinu efst í huga, þegar
það yrkir:
Kveikt er Ijós við Ijós,
burt er sortans svið.
Angar rós við rós,
opnast himins hlið.
Slíkum spurningum verður seint
svarað en óneitanlega er freistandi að
láta sér detta eitthvað slíkt í hug.
Kannski var það barnatrúin, sem stóð
þrátt fyrir allt djúpum rótum í trúar-
lífi Stefáns frá Hvítadal alla ævi.
Flest upplifum við einhvern tíma á
lífsleiðinni augnablik, sem mega
kallast helguð af himinsins náð. Er
hugsanlegt, að það hafi verið ein slík
stund, sem drengurinn ungi frá Stóra-
Fjarðarhorni, upplifði í fyrstu jóla-
messuferðinni sinni að Fellskirkju,
eitthvað sem hann gat kallað fram í
huga sínum síðar á ævinni, þegar
lífið fór um hann ómjúkum höndum.
Það er a.rn.k. staðreynd, að frásögnin
af þessari kirkjuför er eitt af því fáa,
sem skáldið lét eftir sig í óbundnu
máli, svo nokkuð hefur þessi bernsku-
minning verið honum kær.
Hversu margir geyma þá ekki
ámóta minningar í sínu hjarta, þótt
ekki sé öllum gefið að færa þær í
þann listræna búning, sem skáldi er
fært. Getum við metið þær blessun-
arstundir allar, við altari Drottins í
lágreistri kirkju, hvort sem er inn til
dala eða úti við sæ, getum við mælt
þær á vogarskálum stærðar og hag-
kvæmni, eins og nú tíðkast svo mjög
um þessar nrundir. Mér er það til efs.
Kirkja Krists verður aldrei metin eða
gildi hennar, út frá markaðs-
lögmálum, heldur aðeins út frá þeirri
blessun, sem hún veitir hverjum
þeim er til hennar leitar á fund Drott-
ins síns, með auðmjúku og einlægu
hjarta. Þar gildir einu hvort kirkjan
sem hús, er stór eða smá, fátæk eða
rík, því einn er Drottinn hennar, full-
ríkur fyrir alla.
Fáir hafa ort fagurlegar um jólin en
Stefán frá Hvítadal:
Guð er eilíf ást,
engu hjarta er hætt...
Enn sem fyrr, flytur jólasálmur
Stefáns frá Hvítadal okkur boðskap
helgra jóla um Orðið, sem varð hold,
um Guðs son, sem gerðist maður, en
varð fátækur okkar vegna, þótt hann
ríkur væri, svo við auðguðumst af
fátækt hans.
Er hugsanlegt að þennan fagra
sálm eigum við að einhverju leyti að
þakka helgri stund í hinni aflögðu
kirkju að Felli, fyrir einni öld?
Heima er bezt 537