Heima er bezt - 01.12.2004, Blaðsíða 27

Bægisá sé mjög falleg sauðajörð og
alls ekki afskekktur prestseturs-
staður. Öðru nær. Úti á nágranna-
kirkjustaðnum Möðruvöllum var
amtmannssetrið norðan og austan og
inn til kaupstaðarins á Akureyri að-
eins um 25 km frá Bægisá. Einka-
barn hjónanna var Guðrún, flugrík
að erfðum, en tapaði fé sínu og
eiginmannsins, Eyjólfs Gíslasonar
síðar prests við Gilsfjörð. Varð svo
umskipt, að þau voru talin til
vorkunnar fátæk. Síra Eyjólfur virti
þá mikils báða, síra Jón tengdaföður
sinn og Boga í Hrappsey, afa konu
sinnar. Þókti hann gáfaður og
hæfileikamaður, en þó ekki laus við
að miklast af ætt sinni og uppruna,
en Ólafur Gíslason Skálholtsbiskup
var afi hans. Síðasti arftaki fyrri
menningar í landinu. Herra Ólafur
hvarf inn í nýjan tima átakalaust.
Agústína Jóhanna Eyjólfsdóttir var
skáld og er hefð að nafni hennar í
sögu Staðarsóknar og Aðalvíkur-
sveitar, þar sem hún átti starfsdag
húsfreyjunnar í 30 ár. Hún dó í Þver-
dal 1873. Áratug síðar bjó Björn,
sonur síra Jóns Eyjólfssonar Ljóð-
mæli bæði Ágústínu og Gísla bróður
hennar til prentunar. Komu ljóða-
kverin út á Eskifirði 1883, en Björn
var bókbindari með búskap og
hreppstjórn á Sléttu í Reyðarfirði.
Formálsorð hans um Ágústínu lýsa
glaðri húsmóður á fátækum kirkju-
stað, góðvild hennar og ljúflyndi.
Þau Einar Hallgrímsson áttu börn og
niðja í Aðalvík, en ekkert barna síra
Jóns varð eftir í Sléttuhreppi, þegar
foreldrarnir fóru burt. Prestskonan
var frá Atlastöðum í Fljóti, Sigríður
Oddsdóttir. Tóku þau brátt saman,
þegar síra Jón settist að á Stað. Elzta
barn þeirra, Hjálmtýr, var fermdur
1858. Þarf ekki annarra vitna við um
getnað drengsins. Eitt barn misstu
hjónin í bernsku, Sigurð Júlíus. Önn-
ur eru talin í æviskrám.
Ketilríður
Fyrir tilviljun er kunnugt, að Jón
Eyjólfsson hafði lagt hug á aðra unga
stúlku úr Aðalvík, áður en hann
vígðist þangað. Hét hún Ketilríður
Bjarnadóttir, yngismær frá Görðum,
Látrar í Aðalvík. Ljósm.: Á. S. 1999.
fædd 1822. Óhætt er að fullyrða, að
Ketilríður væri einstök fríðleikskona,
því að Jónas Hallgrímsson, lista-
skáldið góða, getur hennar, er hann
hafði komið í stutta rannsóknarferð í
Aðalvík um höfuðdaginn 1840. Ekki
hafi Ketilríður viljað þýðast Jón
Eyjólfsson, segir Jónas, heldur gifzt
Bjarna nokkrum, sem hann uppnefn-
ir, er hann sá hann á hinni gagnlegu
skoðunarferð, en þar voru þeir saman
Jónas og Japetus Steenstrup mýra-
fræðingur, þrautgóður og þolinmóður
vinur skáldsins og landkönnunar-
mannsins úr Öxnadal. Steenstrup
varð prófessor í Danmörku, síðar
rektor Hafnarháskóla.
Komu þeir félagar frá SnæQöllum
að Sléttu, hafa siglt undir Grænuhlíð
og fyrir Ritinn, en Jónas vildi sjá þar
berglög og litarákir úr jarðsögunni.
Vitneskjan um surtarbrand, mókol, í
Grænuhlíð og Straumnesíjalli var
megin mark og ferðamið, enda eru
steinrunnar jurta- og trjáaleifar
dýrmætt eldsneyti. Gefur brennið
allgóðan hita, en askan að vísu mikil.
Slíkar landkönnunarferðir Jónasar
skálds voru stóri þátturinn í Islands-
lýsingu hans, sem hann stefndi að
1838. Auk þess vikust prestarnir
víðast vel við og svöruðu spurning-
um Hins íslenzka bókmenntafélags
og juku ýmsu í lýsingar sókna sinna,
eins og síra Jón Eyjólfsson síðar, en
þegar Jónas skáld og Steenstrup voru
á ferðinni í Aðalvík, voru enn 3 ár,
þangað til stúdentinn vígðist til sókn-
arinnar.
Surtarbrandur og höfn á
Hesteyri
I Jarðabókinni 1710 segir, að í
landi Staðar sé surtarbrandsnám, er
liggi í einni brekku, þar sem grafið sé
inn undir fjallið. Þessi surtarbrandur
sé uppsprengd, skáhöll skel, allt að
álnarþykkt lag, og brúkist til eldivið-
ar. - I sóknarlýsingunni greinir síra
Jón nákvæmar ífá því að enn sé
brandurinn nægur í Breiðhillu á
Grænuhlíð, einnig í Breiðhillunni á
Straumneshlíð. M. a. s. er fregn, að
norðaustan undir Kögri finnist surtar-
brandurinn í Sandvíkurljalli. Auðvelt
var að komast að hinum steinrunnu
jurtaleifum í Skarðadal til skamms
tíma, en víða sé hann nú eyddur ofan-
jarðar, þar sem til náðist. Oftast liggi
lagið í móbergi eins og þeir fundu í
Rekavík bak Látur. Undir móberginu
er blágrýti, en stuðlagrjót efst, berg-
hlaup. I aurskriðum hafi hann fund-
izt, undireins tíndur upp, en bæði sé
torvelt og hættusamt að ná honum á
fjallahillunum, enda líka vanti menn
verkfærin. Það er meinið á sjó og
landi í þessu sárfátæka byggðarlagi.
Aðrar leifar af námum eru ekki
fundnar hér norðurfrá í jörðu í leið-
angrinum 1840.
Itarlegri jarðlagakönnun og ekki
Heimaerbezt 555