Heima er bezt - 01.11.2008, Page 18

Meðal sumra fugla gætir verulegs
lauslætis, þar sem meira eða
minna „allir eru með öllum“.
Hjá flestum fuglum er einkvæni samt
algengast, þar sem einn karlfugl og einn
kvenfugl eiga saman egg og unga. Hjá
öðrum tegundum tíðkast ijölkvæni.
Þar eiga aðeins fáir hraustustu eða
glæsilegustu karlamir alla ungana og
eðla sig með mörgum kvenfuglum
hver. Hið gagnstæða, íjölveri, þekkist
meðal allmargra tegunda. Þá velur sama
kerlan sér tvo eða fleiri karla og verpur
í hreiður þeirra.
Til að tegundin haldist við verður fjöldi
fullorðinna, frjórra dýra að vega á móti
afföllum í stofnunum þegartil lengri tíma
er litið. Skipta má fuglum - og raunar
öðmm dýrum - í tvo meginflokka eftir
því hvernig þessu markmiði er náð:
Annars vegar em þeir sem reyna að
koma upp sem flestum ungum, hins
vegar þeir sem eignast fáa unga og sinna
þeim að sama skapi betur, þannig að
ungum og ungfuglum gefst kostur á að
læra af reynslu hinna eldri.
Inn í þetta dæmi kemur ævilengd
fuglanna. Aldur fugla í náttúmnni hefur
I heiminum lifa nú
rúmlega 9000 tegundir
fugla, og hátterni
þeirra er afar fjöl-
breytt. Meðal annars
birtist þessi fjölbreytni í
mismunandi fjölskyldulífi.
Hér verður greint frá
fáeinum forvitnilegum
þáttum í félagslífi og
félagstengslum ýmissa
fugla, einkum makavali
og sambandi makanna.
Örnó/fur
Thorlacius r-?
jA|
einkum verið greindur með því að merkja
unga og fylgjast með merktum fuglum
nýdauðum. Langhæst er dánartalan á
fyrsta ári, þegar gífurleg afföll verða
á eggjum og ungum. Eftir það virðist
nokkum veginn fast hlutfall af stofninum
drepast ár hvert. Þetta hlutfall er mjög
mishátt, lægst hjá stórum fúglum. Þar
sem þeir lifa yfirleitt lengur geta þeir
komist af með færri unga. Hjá smáfúglum
fer jafnan saman mikil viðkoma og há
dánartala.
Stórir sjófuglar lifa fúgla lengst í
náttúrunni, og er talið að stöku fugl
komist yfír fímmtugt. Alifuglar, til dæmis
stórir páfagaukar, verða enn eldri. Kon-
ungstrosar eru stórir albatrosar, með allt
að þriggja metra vænghaf, sem verpa
einkum á eyjum suður af Nýja-Sjálandi.
Af stofni fullvaxinna konungstrosa deyja
aðeins 3% árlega, og meðalaldur þeirra
sem lifa fyrsta árið er rúm 37 ár. Hjá
minni frænda hans hérvið land, fýlnum,
eru samsvarandi tölur um 6% og ein
17 ár. Ymsir smáspörfuglar verða hins
vegar að þola 60-70% afföll á ári, og
jafnvel þeir sem komast yfír fyrsta árið
lifa að jafnaði innan við tvö ár.
498 Heima er bezt