Árbók Tryggingarstofnunar ríkisins - 01.12.1939, Blaðsíða 13

XI
Megintilgangur alþýðutrygginga og opinberrar forsjár yfirieitl er að
vinna bug á þessu böli. Með því að tryggja einstakling'ana gegn því að
komast á vonarvöl vegna slvsa eða sjúkdóma, eða vegna þess að starfs-
orkan skerðist eða missist af öðrum ósjálfráðum orsökum, er hinni
þungu byrði öryg'gisleysisins af þeim létt. Og með því’að tryggja þeim
syo skjóta og góða keknishjálp og umönnun sem verða má, er það tryggt,
að starfsorkan missist síður og notast betur fyrir þá sjálfa og þjóðfélagið
í heild.
Engar skýrslur eru til um það, hve mörg mannslíf og hve mikil
starfsorka hafa glatazt þjóðinni af því nauðsynleg læknishjálp og um-
önnun hel'ir ekki fengizt, eða fengist of seint, en jjað er fullvíst, að þar
ej' um mikið tjón að ræða. Alþýðuti’yggingarnar eiga að afstýra jjessu
og vera þannig’ til hagsbóta bæði fyrir einstaklingana og ]>jóðfélagið.
Tryggingar flestra annara verðmæta eru fyrir löngu taldar sjálf-
sagðar, komnar í fast horf og jafnvel lögboðnar. Hús og skip eru tryggð
gegn eldsvoða, sjótjóni og hverskonar grandi, og sama er yfirleitt um
vörur, lausa muni og verðinæti. Þegar |)essa er gætt, er það næstum því
furðulegt, liversu lengi hefir dregizt að gera alvarlegar ráðstafanir til
þess að tryggja þá eignina, þ;ið verðmætið, sem mest á ríður, starfs-
orkuna, og bæta missi hennar og afleiðingar þess, ef hún glastast af
ástæðum, sem hlutaðeiganda eru ósjálfráðar.
Lögin um alþýðutryggingar frá 19ö(i ásamt síðaii breytingum og
lögunum um stríðstryggingu sjómanna, eru tvimælalaust fyrstu heildar-
ráðstafanir (að slysatryggingunni undanskilinrii) í þessa átt á sviði
ti-yggingamála, sem hér hafa verið gerðar og verulegs árangurs má vænta
af. Fyrirkomulag þeirra i höfuðdráttum er þetta:
Lifeyrissjóði íslands og hinum öðrum lífeyrissjóðum er ætlað að
bæta að verulegu leyti varanlegan inissi starfsorkunnar vegna örorku
eða elli. Meðan menn eru á starfsaldri, er þeim gert að greiða ái'legt
gjald í sjóðinn og safna þannig til elliáranna. Af þessu Jeiðir, að Líf-
eyrissjóður íslands þarf tíma til að vaxa svo, að hann geli innt hlut-
verk sitl af hendi. Ríkissjóður og sveitasjóðir leggja því fyrst uin sinii
fram fé lil ellilauna og örorkubóta i ákveðnum hlutföllum, sem úthluta
ber eftir aðgengilegri reglum en venjuleguin framlærslustyrk. Slysatrygg-
ingin greiðir ekki aðeins læknishjálp og sjúkrakostnáð vegna slyssins
heldur og nokkrar þ'ælur fyrir missi starfsorkunnar, dagpeninga og
örorkubætur til hins slasaða, eða dánarbætur til vandamanna. Sjúkra-
samlögin greiða kostnað, sem leiðir af sjúkdómum hinna trvggðu og
barna þeirra, svo sem sjúkrabússvist, læknishjálp, lyf o. ]). h., innan vissra
takmarka, meðlimirnir leggja frain fé lil þessa með ákveðnum greiðslum,
t. d. mánaðarlega, styðja þannig hver annan og safna fé, meðan þeir eru
heilbrigðir og vinnufærir, til að mæta kostnaði af sjúkdómum, þegar
þá ber að höndum. Ríkissjóður og sveitasjóðir leggja og fram ákveðinn
styrk til samlaganna og styðja þannig meðlimina til sjálfbjargar. Yfir-
leitt greiða samlögin, að örfáum undanskildum, ekki dagpeninga, þótt