Læknaneminn - 01.04.1957, Síða 11

LÆKNANEMINN
11
Störf miltans.
Um það, hver séu störf miltans,
eru menn ekki á einu máli, enda
ýms atriði þar ennþá óljós. En
samkv. S. Wright eru þau:
A. Bióðmyndun:
1) Á síðari helmingi fóstur-
skeiðsins fer verul. hluti af
framleiðslu rauðu blk. fram í
miltanu. Miltað getur síðar á
æfinni tekið upp þennan starfa,
ef rauði m<ergurinn eyðileggst
(tumorvefur, myelofibrosis)
eða við metaplasia myeloidea
agnogenica.
2) Lymphocytar myndast í
corp. Malphigii.
B. 1) Niðurbrot blóðkorna. Er það
starf „macrophaganna“. Vafa-
samt er þó, að það eigi sér
stað í stórum stíl við eðlilegar
aðstæður.
2) Niðurbrot hæmoglobins og
myndun hæmobilirubins.
C. Geymir fyrir rauð blk. (Reser-
voir). Það er mjög vafasamt,
hvort miltað gegni þessu hlut-
verki í heilbrigðum manni, en
við icterus hæmolyticus congen.
gerir miltað það.
D. Myndun ,,hæmolysina“ (t. d.
við hæmoglobinuria nocturna).
E. Vai'narviðbrögð (defence reac-
tions). Svo sem myndun á
„antibodies“ og sýklasía (filt-
er).
Orsakir miltisstækkunar.
(Etiologia).
Orsakirnar eru margar og marg.
víslegar. Oftast er miltisstækkun
afleiðing sjúkdóma, sem ekki eiga
upphaf sitt í, eða eru bundnir við
miltað per se.
Mun ég nú leitast við að gera
grein fyrir helztu orsökum miltis-
stækkunar og skipa þeim niður í
tíu höfuðflokka.
I. Bólgumilta (Lien inflamma-
tionis).
Því valda:
1) ýmsar sýkingar (infectiones)
af völdum sýkla og snýkla.
a. Það er mjög svo algengt fyrir-
bæri, að miltisstækkun eigi sér
stað við bráðar sýkingar (acute
systemic infections), t. d. pneu-
monia, septicæmia, endocarditis
bact. acuta o. fl. Blóðrásinni í
gegnum miltað er þannig hátt-
að sem fyrr greinir, að blóðið
kemst þar í mjög nána snert-
ingu við pulpa frumurnar, sem
margar hverjar eru átfrumur
(phagocytes), sem geta innbyrt
bæði sýkla og dauðar frumur
(nekrotiskar). Viðbrögð milt-
ans gagnvart sýklum og eitur-
efnum (toxinum) þeirra, verða
því svipuð og viðbrögð lymfu-
eitla gagnvart sömu aðilum.
Miltisstækkunin verðurvenju-
lega talsverð (500—1000 gr).
Við þreifingu er miltað mjúkt
átöku (septiskt milta). „Mak-
roskopiskt" er miltað ljósgrátt
og við mikroskopi sést, að mikil
hyperplasi er á lymfuvef, einn-
ig ber mikið á stórum ein-
kjarna, basofil frumum, sem
Rich sýndi fram á að hreyfðu
sig eins og lymfocytar og væru
þess vegna af ,,lymfoid“ upp-
runa (Boyd).
b. Við endocarditis bact. subacuta
verður dálítil miltisstækkun hjá
% hluta sjúklinganna. Miltað
er þá þétt átöku, en ekki aumt.
c. Við febris typhoica getur milt-
að orðið allstórt (500 g), mjúkt
átöku. í þessu samb. kemur
„spontan" miltis-,,ruptura“
stundum fyrir.
d. Við mononucleosis infektiosa
verður í flestum tilfellum milt-
isstækkun og í sumum verður