Læknaneminn - 01.04.1957, Qupperneq 24

LÆKN ANEMINN
H
veitzt á papýrus. Elzta læknis-
fræðiritið í heimi er hin s. n. Ed-
win-Smith-rolla, 15 feta langur
papýrusstangi frá því 1700 f. Kr.
Þetta er kirurgiskt rit, þar sem
lýst er nákvæmlega 48 handlæknis-
aðgerðum, skoðun, sjúkdómsgrein-
ingu og meðferð. Þar er heilinn
í fyrsta skipti nefndur sem aðset-
ur lífs og meðvitundar og hann
talinn stjórna útlimunum. Hafa
skurðlækningar verið allmikið
stundaðar meðal hinna fornu
Egypta, sérfræðingar í augnkir-
urgi „oraktiseruðu" 4000 árum f.
Kr. Aðferðir þeirra til að stöðva
blæðingu. loka sárum og „repon-
era“ beinbrot hafa verið furðu góð-
ar, heftiplástur var þekktur meðal
þeirra.
Kunnátta Egyptanna í anatomi
hefur verið talsverð, og hafa þeir
einkum fengið hana við smurningu
líka, en hún var mjög tíðkuð, bví
að Egvntar trúðu bví, að sálin
lifði ekki eftir að líkaminn rotn-
aði. Ennfremur hafa beir fengið
nokkra þekkingu á antiseptik, því
að antiseptisk efni voru notuð til
varðveizhi Hkanna. Þeir hafaeinnig
fengið góða bekkingu á að leggja
umbúðir. bví að iíkin voru vafin
í línbindi á margvíslegan hátt, og
er sagt, að á múmíum megi sjá
flestar tegundir umbúða, sem
þekktar eru, enda oft notaðir ca.
1000 met.rar af líni á lík.
í sambandi við múmíurnar má
geta þess að bær urðu, þótt ótrú-
legt sé. vinsælt læknislyf á mið-
öldum. Vorn bær fluttar til Evrópu
í stólum stíl. maiaðar í duft, sem
síðar var tekið inn, og þótti nærri
óbrigðult við flesta sjúkdóma.
Á öðrum papýrusstranga frá ca.
1500 f. Kr„ er lýst hvorki meira
né minna en 700 tegundum læknis-
aðgerða við hin ólíklegustu tilfelli,
svo sem krókódílsbit og verk í tá.
Þar er lýst um 20 sjúkdómum í
maga einum saman, þ. á m. „obsti-
pation“, og læknislyfið við þeim
sjúkdómi var — laxerolía.
Egyptar hafa þekkt og notað
geysilegan f jölda lyf ja, sem unnin
voru úr jurta-, steina- og dýra-
ríkinu. í „pharmacopeu" þeirra má
finna efni, sem unnin voru úr ux-
um, leðurblökum, ösnum, músum,
fílum, krókódílum, ljónum, úlföld-
um, hýenum og gömmum. Munn-
vatn, þvag, gall og saur vorn not-
uð, svo og ormar, snákar og skor-
dýr. Þessum efnum var svo bland-
að saman á margvíslegan hátt og
úr þeim búin til smyrsl, duft, pill-
ur, ,,inhalationir“, „fumigationir",
hægðalyf o. fl. Þó að mikið af þess-
um lyfjum hafi verið gagnslaus
eða skaðleg, finnast þó inn á milli
ýmis lyf, sem notuð hafa verið
fram á þennan dag, t. d. ópíum,
laxerolía, koparsölt, óðurt (coni-
in), strandlaukur (scillaren) o. fl.
í sambandi við þessi fornu ,,re-
cept“ papýrusstranganna má til
gamans geta þess, að táknið Rx,
sem læknar nota enn þann dag í
dag á lyfseðla sína, er upprunnið
í Egyptalandi fvrir 5000 árum.
Upphaflega skyldi merkið tákna
auga, en sagan segir, að guðinn
Hórus hafi misst sjónina, en verið
læknaður af Þóþ, er áður getur.
Varð síðan auga Hórusar tákn
^uðleerar verndunar og bata af
sjúkdómi.
Eins og áður getur, voru hofin,
auk þess að vera guðshús. lækna-
skólar og siúkrahús. Þar voru
einnig bókasöfn og ,.apót.ek“. I
læknaskólanum lærðu hinir ungu
læknanemar læknisfræði utanbók-
ar. en á ákveðnnm dögum fengu
beir einnig að vera viðstaddir „con-
sultationir" hiá æðsta prestinum.
Þegar beir voru orðnir fullgildir
læknir (og prestar), fengu þeir að-