Læknaneminn - 01.03.1974, Side 52

rásinni, áður en þær smjúga út úr æðakerfinu. Þær
eru hins vegar langlífar og geta sennilega lifað árum
saman sem fastir vefjagleyplar (marcophages) í
þeim vef, sem þær lenda í. Einkjarna gleypifrumur,
sem hafa yfirgefið blóðrásina, eru kyrrstæðar og
eiga ekki afturkvæmt inn í æðakerfið.
A hinn hóginn eru eitilfrumur á stöðugu flakki um
vefi líkamans. Sumar (flökkueitilfrumur, recircul-
ating lymphocytes) hringsóla um allan líkamann, en
aðrar virðast láta sér nægja að skríða fram og aftur
um það líffæri, sem þær byggja. Til langferða nota
eitilfrumur blóð- og vessastrauma líkamans, en styttri
vegalengdir komast þær af eigin rammleik og geta
þá borað sér gegnum op, sem eru mun þrengri en
þvermál þeirra sjálfra. Þannig geta eitilfrumur auð-
veldlega komizt út úr heilbrigðum æðum og þurfa
ekki að láta undanfarandi bólgu eða æðaveggslömun
opna sér leið gegnum æðaveggina.
í 70 kg. manni munu vera nálægt 5x1012 eitil-
frumur, sem vega samanlagt u. þ. b. einn hundraðs-
hluta af líkamsþyngdinni. Verulegur hluti þessara
frumna (a. m. k. þriðjungur) eru flökkufrumur, sem
hringsóla milli blóðrásar og vessaæða. Þessi hring-
rás er sýnd í stórum dráttum á 6. mynd. Láta mun
nærri, að 2x1012 eitilfrumur fari um vessaósinn á
sólarhring. Þaðan komast þær inn í blóðrásina og
berast að því húnu með blóðstraumnum, unz þær
koma að móturn háræða og bláæða, þar sem þær
yfirgefa bróðrásina á nýjan leik.
Sé allt með felldu smýgur mestur hluti þessara
6. mynd.
Hringrás flökkueitilfrumna. Sjá texta til nánari skýringar.
frumna út úr æðakerfinu inni í eitlum. Þar eru har-
bláæðlingar (postcapillary venules) klæddir tenings-
laga innanþekjufrumum, sem virðast hafa sérstaka
þýðingu í sambandi við rás eitilfrumna út úr æða-
kerfinu. Þessir hárbláæðlingar liggja á mótum bark-
ar og tímgilsvæðis eitlanna.
Þegar eitilfrumurnar hafa smogið gegnum æða-
veggina, skríða B-frumurnar inn í frumubúin í eitil-
berkinum, en T-frumurnar leita niður í tímgilsvæðin.
T-eitilfrumurnar hafa fremur stulta viðdvöl í eitlum,
sem ekki hafa orðið fyrir áreiti. Þær fikra sig gegn-
um möskva eitilvefsins og stefna á eitilmerginn. Þar
renna þær eftir vessastokkum, er stefna saman á eitil-
portið og mynda fráfarandi vessagang eitilsins. Eitil-
frumurnar fara út úr eitlinum eftir þessum gangi og
berast síðan með vessastraumnum áleiðis að vessa-
ósnum. Áður en þær komast þangað, þurfa þær þo
venjulega að fara gegnum nokkra djúplæga eitla, sem
rjúfa vessagangana, áður en þeir opnast inn í vessa-
ósinn.
Ekki er vitað nákvæmlega um feril B-eitilfrumna,
eftir að þær skríða inn í barkarbúin. Þær virðast fara
talsvert hægar gegnum eitilvefinn heldur en T-frum-
urnar. Flökkueitilfrumur eru flestar af T-gerð, og
T-frumur eru þar af leiðandi hlutfallslega fleiri i
vessagangskerfinu heldur en blóðrásinni. Þær B-
frumur, sem yfirgefa eitlana, fara þó allar um eitil-
portið gegnum fráfarandi vessaganga. Þannig er
ferill eitilfrumna milli blóðs og eitilvefs ætíð á einn
veg, þ. e. a. s. frá blóðrás inn í eitilvef, en aldrei öf-
ugt.
Ef eitill verður fyrir áreiti framandi efna, lok-
ast vessastokkarnir í eitilmergnum, og umferð frumn-
anna gegnum eitilinn stöðvast í bili. Jafnframt eykst
útrás eitilfrumna gegnum hárbláæðlinga eitilsins.
Hann verður því fljótlega útlroðinn af eitilfrumum
og getur margfaldast að stærð á nokkrum klukku-
stundum.
Venjulega berast fremur fáar eitilfrumur inn í
eitla eftir aðfarandi vessagöngum. Við vefjabólgur
fjölgar þeim eitilfrumum þó verulega, sem yfirgefa
blóðrásina utan eitla. All margar þessara frumna
stöðvast á bólgusvæðinu um stundarsakir, áður en
þær berast með millifrumuvökvanum til næstliggj-
andi eitils, þar sem viðeigandi ráðstafanir eru gerð-
ar til þess að útrýma bólguvaklinum.
38
LÆICNANEMINN